इकारान्त स्त्रीलिङ्गशब्द takes forms like मति शब्द right? मतिः मती मतयः so I thought similarly प्रथमा विभक्ति बहुवचन of अन्योक्ति is अन्योक्तयः. Is it wrong?
I’ve installed this plugin. I can see a checkbox option for subscribing comments via e-mail below comment-box. please see if it is working for you too.
Unable to get the import and so is the anyOktitva of this poem stands questionable:-). Pl go back to the structure and nature of anyOkti or do call me at your convenience.
ಒಳ್ಳೆಯ ಕಲ್ಪನೆ. ಚಿರಕಾಲದಿಂದ ಕಾಣೆಯಾಗಿದ್ದ ನೀವು ಮತ್ತೆ ಪದ್ಯಪಾನದಲ್ಲಿ ಇಣಿಕಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಧನ್ಯವಾದ:-)
ಕೆಲವೊಂದು ಸವರಣೆಗಳಿಲ್ಲಿ ಬೇಕಿವೆ:
“ಸ್ವಪಿಷೀಷದಪಿ” ಎಂಬಲ್ಲಿ ಛಂದಸ್ಸು ಜಾರಿದೆ. ’ಜಾಗೃತಿಃ’ ಎಂಬದು “ಜಾಗೃತಾ” ಎಂದಾಗಬೇಕಲ್ಲವೇ! ಅಂತೆಯೇ ’ವಾಸಸ್’ ಶಬ್ದವು ಸಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕವೇ ಹೊರತು ಅಕಾರಾಂತವಲ್ಲವೆಂದು ನನ್ನ ನೆನಪು.
रॆ रॆ वायस! किं कदापि रटितं कस्मादिदं शिक्षितम्?
अण्डत्वॆ तु पिकाण्डजॆन वसताऽभ्यस्तं न सत्यं भवॆत् ।
यत्तत्पञ्चमरागनादलहरी क्व क्व त्वदुग्रॊ रवः !
मार्खत्वं न गुरॊर्महिम्नि कथितॆ गॊपायितुं शक्यतॆ ॥
ಎಲೈ ಕಾಗೆಯೇ ! ನೀನು ಈ ನಿನ್ನ ರಟನೆಯನ್ನು ಎಂದಾದರೂ ಯಾರಿಂದಲಾದರೂ ಕಲಿತಿರುವಿಯೇನು? ಮೊಟ್ಟೆಯಾಗಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೋಗಿಲೆಯ ಮರಿಯ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿದ್ದು ಕಲಿತೆ ಎಂಬ ಮಾತು ನಿಜವಲ್ಲ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಆ ಕೋಗಿಲೆಯ ಪಂಚಮರಾಗದ ಮಧುರವಾದ ನಾದದ ಅಲೆಯೆಂಥಾದ್ದು ! ನಿನ್ನ ಈ ಕರ್ಕಶವಾದ ದನಿಯೆಲ್ಲಿ? ತನ್ನ ಗುರುವಿನ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೇಳಿದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ದಡ್ಡತನವನ್ನು ಬಚ್ಚಿಡಲಾಗದು.
ತುಂಬ ಚೆಲುವಾದ ಪದ್ಯ. ಧನ್ಯವಾದ. ಇಲ್ಲಿಯೂ ಒಂದೆರಡು ಸವರಣೆಗಳು ಬೇಕಿವೆ.
ಪ್ರಥಮಪಾದಾಂತ ಮತ್ತು ದ್ವಿತೀಯಪಾದಾದಿಯ ನಡುವೆ ಸಂಧಿಯಾದಾಗ ಮೊದಲ ಸಾಲಿನ ಕಡೆಯ ಅಕ್ಷರವು ಲಘುವಾಗಿ ಛಂದಸ್ಸು ಕೆಡುತ್ತದೆ. ಕಡೆಯ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಮೂರ್ಖತ್ವ ಎಂಬುದು ತಪ್ಪಾಗಿ ಅಚ್ಚಾಗಿ ಮಾರ್ಖತ್ವ ಎಂದಾಗಿದೆ:-)
अथवा –
द्विशतं स्पर्धितं श्रुत्वा पप्रच्छासौ महाशयः ।
स षोडशसहस्रं किं धावनानि समर्जयत् ॥
ಇನ್ನೂರು ಪಂದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದೆನೆಂದು ಕೇಳಿ ಯಾರೋ ಒಬ್ಬ ಮಹಾಶಯನು “ಅವನು ಹದಿನಾರು ಸಹಸ್ರ ರನ್ ಮಾಡಿದನೆ?” ಎಂದು ಕೇಳಿದ.
One attempt:
विश्वं स पाति दिनपः स्वकरैर्नियत्या
स्थानं न प्राप्तममुना त्रितयेन साकम् ।
तुष्टिर्हरस्य कृतवान् पररश्मिरित्थं
दोषाकरोऽपि शिवशीर्षमलङ्करोति ।।
The sun protects the world with his rays as his responsibility. (But then,) He does not have a position with the big three (trimUrti). But the moon, satisfied Hara (with this praise/tapas etc.,). And so, equipped only with other’s rays (borrowing the Sun’s rays), the night-maker adorned the head of Shiva.
ವಿಶ್ವಾಸ- ವಿಶ್ವಾಸದ ಕ್ಷಮೆಯಿರಲಿ, ತಂದೆಯ ಹೆಸರಿಂದ ಕರೆದ್ಯ್ದಕ್ಕೆ. ವೈತಾಳೀಯವೆಂದರೆ ವಿಯೋಗಿನಿಯಲ್ಲವೆ? ವಿಷಮಪಾದಗಳಲ್ಲಿ “ಸಲಂಲಂ”, ಸಮಪಾದಗಳಲ್ಲಿ “ಸಭ” ಎಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತೆಯಲ್ಲವೆ? ಕಂದಪದ್ಯದಂತೆ ಅದರಲ್ಲೂ ಕೇವಲಮಾತ್ರೆಗಳ ಎಣಿಕೆಯಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಲಘುಗುರುಗಳ ಯಾವುದೇ ಕಾಂಬಿನೇಷನ್ ಬಳಸುವ ಸೌಕರ್ಯವಿದೆಯೆ? ಛಂದೋಂಬುಶಿಯಲ್ಲಿ ಹೋಗಲಿ, ವೃತ್ತರತ್ನಾಕರದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಹೀಗೆ ಕೊಟ್ಟಿಲ್ಲವಲ್ಲ.
ನೀವು ಹೇಳಿದನ್ತೆ ವಿಯೋಗಿನಿಯ ಲಕ್ಷಣವು ಹೀಗಿದೆ –
ವಿಷಮಪಾದಗಳಲ್ಲಿ – “द द दा द द दा द दा द दा॥
स स ज ग॥”
ಸಮಪಾದಗಳಲ್ಲಿ –
“द द दा दा द द दा द दा द दा॥
स भ र ल ग॥”
ಹೀಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ವಿಯೋಗಿನಿಯು ವೈತಾಲೀಯವೆನ್ದು ಹೇಳಬಹುದು. ಆದರೆ, ವೈತಾಲೀಯದಲ್ಲಿ ಬೇರೆಯ ವೃತ್ತಗಳೂ ಸೇರುತ್ತವೆ. ವೈತಾಲೀಯವೆನ್ದರೆ ಮಾತ್ರಾಛನ್ದಸ್ಸಿನ ಹಾನೂ ವರ್ಣವೃತ್ತದ ಗುಣಗಳನ್ನು ಸೇರಿ ಕಲ್ಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವೃತ್ತಗಳ ಪರಿವಾರ.
रूपवतीसंसर्गो न सर्वदा हिताय इति हेतोः –
वृक्षः कश्चित् तव धवलतायुक्तरूपेण मत्तः
प्राप्तुं त्वां वै प्रयतनकृतौ ह्युन्नतोऽभूद् वनेऽस्मिन्।
हासं हासं तदुपरिकृते स्पर्शमात्रेण दग्धः
किन् ते विद्युद् धवलमुखतः कस्य तोषं तनोसि?
[प्रयतनम् इत्यस्मिन् भावे ल्युट्।]
रागसूचना दृष्ट्वा सम्पादनम् –
धवलिमतया → धवलमुखतः
प्रयतनकृतो → प्रयतनकृतौ
प्रयतनकृतः इति वा प्रयतनकृतौ इति भवदिप्सितं रूपं यतः पूर्वं न पद्यॆsस्मिन् लगति। तथा धवलिमा इति पदं न नपुंसि; तत्तु धवलिमन् इति पुंस्यॆव । अन्यच्च पद्यॆsस्मिन् भवदिङ्गितबोधकसमर्था नात्रत्या वाक्यसरणिरिति मे प्रतिभाति। अत्र शिष्टाः प्रमाणम् ।
सूचनाभिर् धन्योऽस्मि भगवन्। इतोऽप्य् उदाहरणानि दृष्ट्वा ऽलङ्कारम् इमम् अध्येष्यामि।
ಭಗವನ್ನಾಮ ಕಶ್ಚನ ಶೈವಸಂನ್ಯಾಸೀ ನನು (’ಭಗವದಜ್ಜುಕೀಯಂ’) 🙂
भगवदज्जुकीयनाटकज्ञो भवान् एव भगवान् 🙂
ममान्योक्तयः काश्चन सहृदयहृदयाह्लादाय निवेद्यन्तेsधुना । प्रकॄतस्य स्वारस्यार्थं रसिकाः प्रमाणम् ।
१. वस्त्रधावनशिलामधिकृत्य पद्यमिदम् :-
आलिङ्ग्य शुभ्रवसनानि मृदूनि कान्ता-
स्संदूषितानि बहुधा पुनरेव ताभिः ।
निष्पापधावनशिलां निजशुद्धिलुब्ध्यै
नित्यं सरावमदयं प्रतिघातयन्ति ॥
२. कदलीपत्राण्युद्दिश्य पद्यमिदम् :-
सकलविधतरूणां सत्सु पर्णॆषु पूर्णं
दलति दलसहस्रं श्यामलं कोमलं च ।
ऋजुगुणमतिहॄद्यं वायुरेकं विशालं
ललितकदलिकानां प्रत्यहं पावनानाम् ॥
३.काशीनिवासमात्रेण तत्रस्थो मौकुलिः कलम् ।
नमश्शिवाय नो वक्ति कटुकाकारवं विना ॥
४. जिह्वामुद्दिश्य किमपि पद्यम् :-
मधुरिमाग्रत एव समग्रयत्यपि कषायकथा तस्वस् पृष्ठतः ।
किमिति वा रसने रसनं वयं मनुमहे तव नागरकं नयम् ॥
(रसनाया अग्रे मधुररससंवेदना मूले कटुरससंवेदनेति देहरचनाशास्त्रप्रसिद्धिः। तां सत्तामादृत्य रूपितमिदं पद्यम् ।)
५.युगादितोरणमध्कृत्य किमपि पद्यम्:-
प्रतिहारतोरणतले रसाल-मालकलसत्किसलयप्रणयः ।
मौकुलिकोकिलकलहोत्कीर्णं प्रतिचैत्रमेव चैत्रप्रलयः ॥
अहो जीवनानुभवेनाविर्भवितानि पद्यानि 🙂
धीमन्, १,२,३,४ सङ्ख्यकानाम् अन्योक्तयो ऽवगताः। [५] इत्यस्य प्रायोऽवगतः। [४] इत्यस्मिन् “तस्वस्” → तव इति ऋजु स्यात्।
प्रश्नौ —
द्वितीयपद्ये वायुर् इत्यत्र वेधातुर्वा? अन्तिमपद्यं कस्मिन् छन्दसि?
कृपया भवान् वा अन्यो वा सूचयेत्।
क्ष्न्तव्योsयं जनः। यद्भवानाह तत्सत्यम्। तव इत्येव तत्पदम् ।
अनवधानेन मयोट्टङ्कयता प्रमाद एष कृतः।
प्रियराग, अन्तिमपद्यं कस्मिन् छन्दसि?
maanya vishvaasavarya! padyamidaM aaryaageetee iti maatraavRttE nibaddhaM . idaM tu praakRtE skandhaka iti, kannaDa/telugu ityaadi bhaaShaasu
kaMdapadyamiti prasiddhaM
प्रिय राग।
उत्तरेणोपकृतोऽहम्। वृत्तरत्नाकरानुसारन्तु आर्यागीतौ अर्धान्ते गुरुभ्यां भवितव्यं खलु –
आर्यापूर्वार्धं यदि गुरुणैकेनाधिकेन निधने युक्तं ।
इतरत्तद्वन्निखिलं भवति यदीयमर्द्धमुदितार्यागीतिः॥
अन्यत्र भिन्नलक्षणं दत्तं वा?
inspired by above verse on वस्त्रधावनशिला
गात्रमार्जनि जलं निपीय तत्त्वञ्च शोषयसि देहिनस्सदा |
ताडनेन हि शिलोपरि स्वतो गौरवं प्रददते नराश्च ते ||
हे गात्रमार्जनि त्वं सदा तत् जलं निपीय देहिनः शोषयसि (अत एव) नराः ते (तुभ्यं) शिलोपरि ताडनेन स्वतः गौरवं प्रददते | (जगति परोपकाराय मूल्यं इदं)
गात्रमार्जनी = towel,
you always absorb water and keep everyone dry. For this noble gesture people repay you by striking you on a rock. 😛
साधु साधु। परं तु भवता अस्याः संचिकायाः शीर्षिकायां अन्योक्तिरिति शब्दः प्रायॆण पुंसि स्वीकॄत इव भाति। किं तु तत्पदं स्रीलिङ्गे विद्यते । कृपया परिहरणीयॊsयं लॊपः ।
इकारान्त स्त्रीलिङ्गशब्द takes forms like मति शब्द right? मतिः मती मतयः so I thought similarly प्रथमा विभक्ति बहुवचन of अन्योक्ति is अन्योक्तयः. Is it wrong?
My correction is specific to the word prasiddhaH. Sorry for not specifying the exact word:-)
oh shIrshikA directed me towards only the heading of the post 😛 didn’t see the contents will change now 🙂
प्रियराघवेन्द्रार्य, भवान् खलु पद्यपाननियामकः?
कृपया यथा मया सूचितम्, तथा email notification कृते किमपि साधयतु …
– “किं ( http://wordpress.org/plugins/subscribe-to-comments-reloaded/ इत्यनेन वा) उत्तरप्राप्तिसूचनानां विपत्त्रैः (email द्वारा) प्रेषणाय व्यवस्थां कुर्यात?”
भवतः email अपि ज्ञातुमिच्छामि।
Dear Vishvas,
I’ve installed this plugin. I can see a checkbox option for subscribing comments via e-mail below comment-box. please see if it is working for you too.
धन्योऽस्मि, अन्येऽपि तथैव च। नूतनतन्त्रांशस् सम्यक् कार्यं करोति। तेन प्रत्युत्तराणि प्राप्नोमि, अन्योत्तराण्यपि विपत्त्रसन्देशैः।
अनेन प्रेरितम् –
हे शोषक त्वं न हि छिद्रितः खलु?
छिद्र्रे तु जाते तव दुःस्थितिर् भवेत्।
मासान् हि यावत् कृतसेवनं क्षणे
विस्मर्यते स्वामिभिरत्र दारुणैः॥
[शोषकः = towel]
ಸವಿದೆ ಕಬ್ಬಿನರಸವ ಸಿಪ್ಪೆಯನು ಬಿಡದೆ ಬೆ-
ಲ್ಲವನೆಲ್ಲ ದಿಕ್ಕಿನಲಿ ನೆಕ್ಕಿ ನಲಿದೆ
ಹವಣಿಸುತ ಸಕ್ಕರೆಯಮುಕ್ಕಿಮೆರೆದಿರುವೆ ಯು
ಕ್ತವೆ? ತೀರಿಸುವೆಯೆಂತು ಋಣವನ್ ? ಇರುವೆ !
केशालंकृतगात्रेण फलवद्बुद्धिभिस्तथा
गर्वछायापरित्यक्त्वा नारिकेलोत्कर: खिल
Please feel free to correct me 🙂
Dear Soma,
Unable to get the import and so is the anyOktitva of this poem stands questionable:-). Pl go back to the structure and nature of anyOkti or do call me at your convenience.
ಧನ್ಯವಾದಗಳು ಸರ್, ಸ್ವಲ್ಪ ರಿಸ್ಕ್ ತಗೊಂಡೆ, ನಿಮ್ಮ ಹತ್ತಿರ ಮಾತಾಡಿ ತಿದ್ದಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ:)
मार्जारि! स्वपिषीषदपि तॆ बुद्धिर्न वा जागृतिः
दुग्धं पीतमशॆषमॆव रुचिरं पात्रॆ मया पूरितम् ।
आरात्रं प्रचरन्ति कर्म निशितैर्दन्तैस्तु तॆ शात्रवाः
छिद्राद्रक्ष मदीयवासमनवं वासश्च वासाय तॆ ॥
ಎಲೇ ಬೆಕ್ಕೆ! ನಾನು ಪಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಿದ ರುಚಿಯಾದ ಹಾಲನ್ನೆಲ್ಲಾ ಕುಡಿದು ನಿಶ್ಚಿಂತೆಯಿಂದ ನಿದ್ದೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿ. ನಿನಗೆ ಸ್ವಲ್ಪವಾದರೂ ಬುದ್ಧಿಯಾಗಲೀ, ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಾಗಲೀ ಇದೆಯೇ? ನಿನ್ನ ಶತ್ರುಗಳು ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ಹರಿತವಾದ ತಮ್ಮ ಹಲ್ಲುಗಳಿಂದ ದಂಧೆಯನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ನಿನ್ನ ಉಳಿವಿಗಾಗಿ ಹೊಸದಲ್ಲದ ನನ್ನ ಈ ಮನೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ವಸ್ತ್ರವನ್ನೂ ಛಿದ್ರವಾಗದಂತೆ ಕಾಪಾಡು.
ಒಳ್ಳೆಯ ಕಲ್ಪನೆ. ಚಿರಕಾಲದಿಂದ ಕಾಣೆಯಾಗಿದ್ದ ನೀವು ಮತ್ತೆ ಪದ್ಯಪಾನದಲ್ಲಿ ಇಣಿಕಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಧನ್ಯವಾದ:-)
ಕೆಲವೊಂದು ಸವರಣೆಗಳಿಲ್ಲಿ ಬೇಕಿವೆ:
“ಸ್ವಪಿಷೀಷದಪಿ” ಎಂಬಲ್ಲಿ ಛಂದಸ್ಸು ಜಾರಿದೆ. ’ಜಾಗೃತಿಃ’ ಎಂಬದು “ಜಾಗೃತಾ” ಎಂದಾಗಬೇಕಲ್ಲವೇ! ಅಂತೆಯೇ ’ವಾಸಸ್’ ಶಬ್ದವು ಸಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕವೇ ಹೊರತು ಅಕಾರಾಂತವಲ್ಲವೆಂದು ನನ್ನ ನೆನಪು.
वयस्य ! क्षम्यताम् । प्रतिक्रियायै धन्यवादाः । व्यसनिनः खलु नैकत्र रमन्तॆ । अतः चिरात् पद्यपानवीथीमागतॊऽस्मि । भवत्सूचनामनुसृत्य पद्यं समीकरॊमि।
मार्जारि ! स्वपिषीषदप्यशनया बुद्धिर्न वा जागृता
दुग्धं पीतमशॆषमॆव रुचिरं पात्रॆ मया पूरितम् ।
आरात्रं प्रचरन्ति कर्म निशितैर्दन्तैस्तु तॆ शात्रवाः
छिद्राद्रक्ष मदीयवासमनवं वासश्च वासाय तॆ ॥
पुंसि>वासः=गृहम्, निवासः द्वितीयैकवचनॆ वासम् इति । नपुंसि=वासः=वस्त्रम् , द्वितीयैकवचनॆ वासः इत्यॆव खलु ।
रॆ रॆ वायस! किं कदापि रटितं कस्मादिदं शिक्षितम्?
अण्डत्वॆ तु पिकाण्डजॆन वसताऽभ्यस्तं न सत्यं भवॆत् ।
यत्तत्पञ्चमरागनादलहरी क्व क्व त्वदुग्रॊ रवः !
मार्खत्वं न गुरॊर्महिम्नि कथितॆ गॊपायितुं शक्यतॆ ॥
ಎಲೈ ಕಾಗೆಯೇ ! ನೀನು ಈ ನಿನ್ನ ರಟನೆಯನ್ನು ಎಂದಾದರೂ ಯಾರಿಂದಲಾದರೂ ಕಲಿತಿರುವಿಯೇನು? ಮೊಟ್ಟೆಯಾಗಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೋಗಿಲೆಯ ಮರಿಯ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿದ್ದು ಕಲಿತೆ ಎಂಬ ಮಾತು ನಿಜವಲ್ಲ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಆ ಕೋಗಿಲೆಯ ಪಂಚಮರಾಗದ ಮಧುರವಾದ ನಾದದ ಅಲೆಯೆಂಥಾದ್ದು ! ನಿನ್ನ ಈ ಕರ್ಕಶವಾದ ದನಿಯೆಲ್ಲಿ? ತನ್ನ ಗುರುವಿನ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೇಳಿದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ದಡ್ಡತನವನ್ನು ಬಚ್ಚಿಡಲಾಗದು.
ತುಂಬ ಚೆಲುವಾದ ಪದ್ಯ. ಧನ್ಯವಾದ. ಇಲ್ಲಿಯೂ ಒಂದೆರಡು ಸವರಣೆಗಳು ಬೇಕಿವೆ.
ಪ್ರಥಮಪಾದಾಂತ ಮತ್ತು ದ್ವಿತೀಯಪಾದಾದಿಯ ನಡುವೆ ಸಂಧಿಯಾದಾಗ ಮೊದಲ ಸಾಲಿನ ಕಡೆಯ ಅಕ್ಷರವು ಲಘುವಾಗಿ ಛಂದಸ್ಸು ಕೆಡುತ್ತದೆ. ಕಡೆಯ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಮೂರ್ಖತ್ವ ಎಂಬುದು ತಪ್ಪಾಗಿ ಅಚ್ಚಾಗಿ ಮಾರ್ಖತ್ವ ಎಂದಾಗಿದೆ:-)
क्षन्तव्यॊऽयमजागरूकः पद्यपानरसिकैः । इदमपि पद्यं समीक्रियतॆ यथा->
रॆ रॆ वायस ! किं कदापि रटितं कस्मादिदं शिक्षितम् ?
स्वाण्डत्वॆ तु पिकाण्डजॆन वसताऽभ्यस्तं न सत्यं भवॆत् ।
यत्तत्पञ्चमरागनादलहरी क्व क्व त्वदुग्रॊ रवः !
मूर्खत्वं न गुरॊर्महिम्नि कथितॆ गॊपायितुं शक्यतॆ ॥
[अन्यथा न भाव्यम्, अत्र अहमेव महिषः 🙂 ]
अन्योक्तिं किं न वेत्सि त्वम्
तुष्णिं महिष तिष्ठसि!
कविताया हि दोषस् स्यात्
धीमान् त्वं खलु धीमताम्!
संस्कृते sarcasm अलङ्कारस्य नाम किम्?
ಬಟ್ಟೆಯೇ,ಬರಸಂಗಳಿಂದ ಲೋಗರನು ನೀ
ಸಿಟ್ಟಿರದೆ ಸಾಗಿಪುದ ನೋಳ್ದರೂ ತಾ
ಪೊಟ್ಟೆಗೆಂ ದಾದೊಡೇಂ ಪೊಂಪೊಮೆಂದರಚುತ್ತ
ಕೆಟ್ಟಸೊಕ್ಕ ಮೆರೆದಿದೆ ಗಾಡಿನೋಡು.
ರಸ್ತೆಯು ಶಾಂತ ರೀತಿಯಿಂದ ಸಾಗಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುವದ ಕಂಡರೂ , ಗಾಡಿಯದನರಿಯದೇ ತೋರಿಕೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದೆ.
ಇದು ಅನ್ನ್ಯೋಕ್ತಿಯೇ?
काको जलं वा स्नानं वा नेच्छति इति प्रतीतिः।
काक स्नानं कृतं किन् ते
गत्वागतोऽचिरेण वै?
आर्द्रतामात्रेण किन् ते
किर्तिता स्याद् विशुद्धता?
ತುತ್ತೊಂದಂಕುನ್ನಿಗೆಯೊ
ರ್ಪೊತ್ತೀಯಲ್ಡೊರೆವುದೈಸಲುಗೆ ಮೇಣ್ ನೇಹಂ
ಪತ್ತುಬರಿಸ ಸಾಕಿದರೇಂ
ಕತ್ತೆಯೊದೆತಮನಲದೇನನೀವುದು ಪೇಳೈ
ಒಳ್ಳೆಯ ಪ್ರಯತ್ನ ಕಾಂಚನರವರೆ.
ಮೊದಲ ಪಾದದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಿವೆ. ಸರಿಪಡಿಸಿ.
ಒಂದೊತ್ತು ಸರಿಯಲ್ಲ. ಒರ್ಪೊತ್ತು ಅಂತ ಬದಲಾಯಿಸಿ
ಸಾಕಿದರೇಂ- ಸಾಕಿದೊಡೇಂ
ಧನ್ಯವಾದಗಳು ತಮಗೆ. 🙂 ಮಾತ್ರೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ವೈದ್ಯರಿಂದಲೇ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ದೊರಕಿರುವದು ಸಂತೋಷ. 🙂
ಪದ್ಯವನ್ನು ತಿದ್ದಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ.
🙂
ಕುನ್ನಿಗೆಯೊರ್ಪೊತ್ತು ಎಂದು ಸಂಧಿಯಾಗಬೇಕು (ಯಕಾರಾಗಮ, ನಕಾರವಲ್ಲ)
Thanks again. ಈಗ ಮತ್ತೆ ಸರಿ ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ.
ರಣಪರ್ದುಗಳೇ ಹಚಾ ಇದೇಂ
ಪೆಣವೀಳ್ವ ಕ್ಷಣಮನ್ನೆ ಕಾಯ್ವಿರೇಂ
ಒಣಗಿರ್ಪುದು ಕೊರ್ವು ಮೆಯ್ ನೆಣಂ
ತೃಣಮುಂ ಗಿಟ್ಟದು ಕಿತ್ತು ತಿಂದೊಡಂ
केचित् प्रयत्नाः लिख्यन्ते । अन्योक्तिरागता उत न इति जिज्ञासे ।
दोषस्तवैव प्रतिभाति शंभो
यदीदृशं दर्शयसीह मार्गम् ।
दग्धो विषेणापि तवैव कण्ठः
पुनश्च सर्पं धरसि प्रकामम् ॥ 1 ||
बन्धायते यस्य पुरःस्थसर्पो
वक्त्रं गजस्यापि भवेच्च यस्य ।
किं तत्र चित्रं यदि भक्तयूथः
केनापि कार्यं कुरुते कथंचित् ॥ 2 ||
समाप्य सश्रमं कार्यं
तीर्त्वा वाहनसागरम् ।
बान्धवानां गृहं प्राप्तः
पृष्टः पत्नी क्व ? नागता ? ॥ 3 ||
प्रियनरेश – प्रथमद्वितीययोर् अन्युक्ती स्पष्टे। तृतीयस्य मयि अनवगतिः। अत्र वा परोक्षं वा विवक्षां सूचयतात्।
Re: #3 –
इष्टं हितं सुखं सर्वं प्रत्यक्षं समवस्थितम् ।
विस्मृत्य भजते लोको विना तृप्तिं यथेतरम् ॥
अथवा –
द्विशतं स्पर्धितं श्रुत्वा पप्रच्छासौ महाशयः ।
स षोडशसहस्रं किं धावनानि समर्जयत् ॥
ಇನ್ನೂರು ಪಂದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದೆನೆಂದು ಕೇಳಿ ಯಾರೋ ಒಬ್ಬ ಮಹಾಶಯನು “ಅವನು ಹದಿನಾರು ಸಹಸ್ರ ರನ್ ಮಾಡಿದನೆ?” ಎಂದು ಕೇಳಿದ.
अवैमि, धन्योऽस्मि।
ತಬ್ಬಲಿಯು ಕರುವಾದುದೆಂದತ್ತಿರಲು ಹಸುವು
ಹೆಬ್ಬುಲಿಯದೋಹಾರಿ ಸತ್ತಿತೇಂತಾಂ |
ಹಬ್ಬಿತ್ತು ಹಸುವ ಕೀರುತಿ ಕಾಣ, ಹುಲಿಮರಿಯ
ತಬ್ಬಿದ್ದುದಾರೆಂಬುವಿಬ್ಬಗೆಯದೋ ||
(ಪುಣ್ಯಕೋಟಿಯ ಕಥೆಯ ಮುಕ್ತಾಯದಲ್ಲಿ ಕಂಡ (ಹುಲಿ ಸತ್ತದ್ದಾದರೂ ಏಕೆ? ಅದಕ್ಕೂ ಮರಿಯಿದ್ದಿರಬಹುದೆ? ಅದು ತಬ್ಬಲಿಯಾಯಿತಲ್ಲವೇ?) ಎಂಬ ಇಬ್ಬಗೆಯಲ್ಲಿ)
ಅನ್ಯೋಕ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವಿಲ್ಲದೆ ಬರೆದ ಪದ್ಯ. ತಪ್ಪಿದಲ್ಲಿ ಕ್ಷಮಿಸಿ. “ಅನ್ಯೋಕ್ತಿ”ಯಬಗ್ಗೆ ದಯವಿಟ್ಟು ವಿವರವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿಕೊಡಿ.
One attempt:
विश्वं स पाति दिनपः स्वकरैर्नियत्या
स्थानं न प्राप्तममुना त्रितयेन साकम् ।
तुष्टिर्हरस्य कृतवान् पररश्मिरित्थं
दोषाकरोऽपि शिवशीर्षमलङ्करोति ।।
The sun protects the world with his rays as his responsibility. (But then,) He does not have a position with the big three (trimUrti). But the moon, satisfied Hara (with this praise/tapas etc.,). And so, equipped only with other’s rays (borrowing the Sun’s rays), the night-maker adorned the head of Shiva.
doshA nAma rajanI. tasmAt doShAkaraH chandraH. paraM doShANAm Akara ityapi syAdatra | 🙂
प्रिय राघवेन्द्र।
साधुप्रयत्नः। मह्यं “पररश्मि”-नाम बह्वरोचत। चन्द्रः रजनिकर इति पूर्वं न ज्ञातवान्।
* द्वितीयपङ्क्तौ तृतीयाक्षरेण लघुना भाव्यम्।
dhanyavAdAH, dvitIyapanktim evaM kurmashchet?
विश्वं स पाति दिनपः स्वकरैर्नियत्या
स्थानं न लब्धममुना त्रितयेन साकम् ।
तुष्टिर्हरस्य कृतवान् पररश्मिरित्थं
दोषाकरोऽपि शिवशीर्षमलङ्करोति ।।
साध्विति मन्ये। http://sanskritmetres.appspot.com नाम क्षेत्रं छन्दःपरीक्षणार्थं प्रयुञ्जे।
uttamam! lekhanaM vinA padyaM kRutaM chet evaM kadApi doShAH bhavanti | etajjAlasthAnakamupayujya shakyate parIkShayitum| dhanyavAdAH !
अस्मिन् अन्योक्तिर् ज्ञायते वा?
भोजनं सात्त्विकं पथ्यं
त्वय्येव शरणं मम।
षड्रसैरपि संयुक्तं
स्वास्थ्यदृष्ट्या भयावहम्॥
इह आर्यायाम् –
विपणिक विपणिक लवणं
देहि भृशं मम रसस्य पाकार्थम्।
ग्राहक यानं क्रीत्वा
गच्छ समुद्रं हि लवणार्थम्॥
वैतालीये सामान्ये –
नाहं धीमन् निशाचरः
प्रीणामि सदा निशाकरम्।
ध्यानं कुर्यां तदा भृशम्
व्यभिचारं नैव रात्रिषु॥
ವಾಸುಕಿ- ಒಂದು ಅಕ್ಷರ ಹೆಚ್ಚಿದೆಯಲ್ಲವೆ ಕೊನೆಯ ಪಾದದಲ್ಲಿ!
ವಾಸುಕಿಸುತನು ವಿಶ್ವಾಸ ನಾನು 🙂
೮ ಮಾತ್ರೆಗಳಾದಮೇಲೆ ಸಮಪಾದಗಳಲ್ಲಿ
ದಾ ದ ದಾ ದ ದಾ
ಎಮ್ಬ ವಿನ್ಯಾಸವಿರಬೇಕಲ್ಲವೇ ವೈಯಾಲೀಯದಲ್ಲಿ? ಅದಿಲ್ಲಿ ಕಾಣುವುದು.
ಲಕ್ಷಣವಿಲ್ಲುಣ್ಟು –
षड्विषमेऽष्टौ समे कलास्ताश्च समे स्युर्नो निरन्तराः ।
न समाऽत्र पराश्रिता कला वैतालीयेऽन्ते रलौ गुरुः ॥ १२
ವಿಶ್ವಾಸ- ವಿಶ್ವಾಸದ ಕ್ಷಮೆಯಿರಲಿ, ತಂದೆಯ ಹೆಸರಿಂದ ಕರೆದ್ಯ್ದಕ್ಕೆ. ವೈತಾಳೀಯವೆಂದರೆ ವಿಯೋಗಿನಿಯಲ್ಲವೆ? ವಿಷಮಪಾದಗಳಲ್ಲಿ “ಸಲಂಲಂ”, ಸಮಪಾದಗಳಲ್ಲಿ “ಸಭ” ಎಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತೆಯಲ್ಲವೆ? ಕಂದಪದ್ಯದಂತೆ ಅದರಲ್ಲೂ ಕೇವಲಮಾತ್ರೆಗಳ ಎಣಿಕೆಯಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಲಘುಗುರುಗಳ ಯಾವುದೇ ಕಾಂಬಿನೇಷನ್ ಬಳಸುವ ಸೌಕರ್ಯವಿದೆಯೆ? ಛಂದೋಂಬುಶಿಯಲ್ಲಿ ಹೋಗಲಿ, ವೃತ್ತರತ್ನಾಕರದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಹೀಗೆ ಕೊಟ್ಟಿಲ್ಲವಲ್ಲ.
ಪ್ರೀತಿಯ ಶ್ರೀಕಾನ್ತರೆ,
ನೀವು ಹೇಳಿದನ್ತೆ ವಿಯೋಗಿನಿಯ ಲಕ್ಷಣವು ಹೀಗಿದೆ –
ವಿಷಮಪಾದಗಳಲ್ಲಿ – “द द दा द द दा द दा द दा॥
स स ज ग॥”
ಸಮಪಾದಗಳಲ್ಲಿ –
“द द दा दा द द दा द दा द दा॥
स भ र ल ग॥”
ಹೀಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ವಿಯೋಗಿನಿಯು ವೈತಾಲೀಯವೆನ್ದು ಹೇಳಬಹುದು. ಆದರೆ, ವೈತಾಲೀಯದಲ್ಲಿ ಬೇರೆಯ ವೃತ್ತಗಳೂ ಸೇರುತ್ತವೆ. ವೈತಾಲೀಯವೆನ್ದರೆ ಮಾತ್ರಾಛನ್ದಸ್ಸಿನ ಹಾನೂ ವರ್ಣವೃತ್ತದ ಗುಣಗಳನ್ನು ಸೇರಿ ಕಲ್ಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವೃತ್ತಗಳ ಪರಿವಾರ.
ಸಾಧಾರಣ-ವೈತಾಲೀಯದ ಲಕ್ಷಣವು ಹೀಗಿದೆ-
ವಿಷಮಪಾದದಲ್ಲಿ –
“६-मात्रा दाददा द दा॥ १४॥
६-मात्रासु सममात्राणाम् पृथक्त्वम् – ८-विकल्पाः।”
ಸಮ-ಪಾದದಲ್ಲಿ –
“८-मात्रा दाददा द दा॥ १६॥
८-मात्रासु सममात्राणाम् पृथक्त्वम्, न दददद क्वचित्।”
ನಾನು ಮುಂಚೆ ತೋರಿಸಿದ ಲಕ್ಷಣವು ವೃತ್ತರತ್ನಾಕರದಿನ್ದಲೇ ಬನ್ದದ್ದು. ಆಗ್ರನ್ಥದಲ್ಲಿ, ವೈತಾಲೀಯಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಔಪಛಾನ್ದಸಿಕ, ಆಪಾತಲಿಕಾ ಮುನ್ತಾದ ಅನ್ಯಛನ್ದಸ್ಸುಗಳೂ ಕಾಣಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಹಿನ್ದೀ-ವ್ಯಾಖ್ಯೆಯೊನ್ದಿಗೆ ಅದನ್ನು ನೀವಿಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು – http://www.sanskritebooks.org/2009/12/vritta-ratnakara-of-kedara-bhatta-with-sanskrithindi-commentary/ .
Also please avoid nipAtas in the start of the pAda.
उपकृतोऽस्मि धीमन्। श्लोकं परिवर्तितवान्। भविष्ये मरामि नियममिमम्।
खाद श्वा मधुपायसं रुचिकरं ह्यन्नं रसैस् सिञ्चितम्
पीत्वा त्वं मदिरां महाचषकतो गीतं प्रमत्तं कुरु।
प्राप्त्वा मानुषकौशलानि कतिचिद् विद्यालये दर्शय
नायं श्वा ऽपितु मानुषोऽयमिति वै पत्त्रे प्रमाणं धरेः॥