ಪದ್ಯಪಾನ – पद्यपानम्

चन्द्रचिन्ता – ವೀಣಾರವರ ಪದ್ಯ:
नीराजयति भूमेर्मां कटाक्षैः यौवतं शतम्।
न शकेsपि नु ताः स्प्रष्टुं श्वशुरः कुप्यति क्षणात्।।
——-
ಚಂದ್ರನ ಚಿಂತೆ – ಉಷಾರವರ ಪದ್ಯ:
ಹೆಂಗರುಳಂ ಭೂಲೋಕದ
ತಂಗೆಂದಿರ ಸೋದರಂ ಸದಾ ಸಂತಂ ಬಾ-|
ನಂಗಳದ ಸಂತೆಯೊಳ್ ಮೇಣ್
ತಿಂಗಳ ಸಂಬಳಿಗನೋಲ್ ಶ್ರಮಿಪ ಕರ್ಮಂ ಕಾಣ್||

ಶ್ರೀ ರಾ. ಗಣೇಶರ ಪದ್ಯ:
ಸೀಸ:
ಪುಣ್ಯಕೋಟಿಯ ಕಥೆಯನೊಂದು ಮುದಿದನವಲ್ಲಿ ಕರುಗಳ್ಗೆ ಕೂರ್ಮೆಯಿಂದೊರೆಯುತಿರಲು
ನೊಗದ ಭಾರಕೆ ನೊಂದ ಗೋಣುಗಳ ಕಥೆಯನ್ನು ಮತ್ತೊಂದೆಡೆಯೊಳೆತ್ತು ಕಥಿಸುತಿರಲು|
ಕರೆಯ ಬಂದಾಕೆಯಂ ಲೀಲೆಯಿಂ ಝಾಡಿಸಿದ ಮೋಜನಾ ತೊಂಡುದನಮೊರೆಯುತಿರಲು
ಹುಲ್ಲುಹುರುಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುರುಳುತಿರುಳುಗಳಿಲ್ಲವೆಂದು ಘೂಂಕರಿಸುತಿರೆ ಗೂಳಿಯತ್ತಲ್||

ತೇಟಗೀತಿ:
ಕೊಟ್ಟಿಗೆಯ ನಡುವೆ ಗುಂಗಾಡು ಗುನುಗಿನಲ್ಲಿ
ಸದ್ದು ಸದ್ದೆಂದು ಬಾಲಮಂ ಬೀಸಿ ಬೀಸಿ|
ಪಶುಸಮೂಹಮದು ಸಂಭಾಷಣೆಗಳ ನಡುವೆ
ಮೆಲುಕುಹಾಕುತ್ತುಮಿರ್ಪುದೈ ಹಿಂಡಿತುಂಡಂ||

ಶಶಿಕಿರಣ್ ರವರ ಪರಿದ್ಯಗಳು:
ಪರಾನುಭವಸಾಕಲ್ಯಮಪರೋಕ್ಷತಯಾ ಯಯಾ|
ಪ್ರಸ್ತುತೀಕ್ರಿಯತೇ ಸ್ತೌಮಿ ತಾಮೂಹಾಂ ಪ್ರತಿಭಾತ್ಮಿಕಾಮ್||
ಪ್ರತಿಭಾರೂಪದ ಊಹೆಗೆ ನಮ್ಮ ವಂದನೆ. ಅದರಿಂದ ಪರತತ್ತ್ವದ ಅನುಭವವು (ಅಥವಾ ಬೇರೆಯವರ ಅನುಭವಗಳು) ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ, ಅಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗುತ್ತವೆ.

ಶ್ರೇಯಸೇ ಭೂಯಸೇ ಭೂಯಾದಿಭವಕ್ತ್ರಸ್ಯ ಪೀನಸಃ /
ಜಗತಃ ಪಿತರೌ ಯೇನ ಸಮಭೂತಾಂ ಸಸಾಧ್ವಸೌ //
ಜಗನ್ಮಾತಾಪಿತೃಗಳ ಕಳವಳಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ಗಣಪತಿಯ ಶೀತ ನಮ್ಮಗೆ ಶ್ರೇಯಸ್ಸನ್ನು ತರಲಿ.

ಭಗವಾನ್ನಿಜಭಕ್ತಾನಾಂ ಸ್ವಯಂ ರಕ್ಷಾಂ ಚಿಕೀರ್ಷತಿ /
ಇತ್ಯೇವಂ ಬೋಧಯಿತ್ರೇ ತೇ ಬಿಡಾಲಶಿಶವೇ ನಮಃ //
ಭಗವಂತ ತನ್ನ ಭಕ್ತರನ್ನು ತಾನೇ ಸ್ವಯಂ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆಂದು ತಿಳಿಸಿಕೊಟ್ಟ ಬೆಕ್ಕಿನ ಮರಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರ. (ಇಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಜಾಲಕಿಶೋರನ್ಯಾಯ ವಿವಕ್ಷಿತ. ಹೇಗೆ ಬೆಕ್ಕು ತನ್ನ ಮರಿಗಳನ್ನು ತಾನೇ ಬಾಯಲ್ಲಿ ದೃಢವಾಗಿ–ಆದರೆ ಮೃದುವಾಗಿ–ಹಿಡಿದು ಅವುಗಳನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಕೂಂಡೊಯ್ಯುವುದೋ ಹಾಗೆ ಭಗವಂತ ಭಕ್ತರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆ.)

ವೀಣಾ ಉದಯನರ ಪದ್ಯಗಳು:
विकल्पशतसामग्रीमब्धिबुद्धिषु विस्तृताम् ।
चातुरङ्गीमिमामूहामूहे कोहा भवद्गता? ।
ನೂರಾರು ವಿಕಲ್ಪಗಳೆಂಬ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು(pawns), ಅಬ್ಧಿ(10^9)ಬುದ್ಧಿಗಳೆಂಬ ವಿಸ್ತಾರದಲ್ಲಿ(ಹಾಸು) ಹೊಂದಿರುವ ಈ ಊಹೆಯು ಚತುರಂಗವೇನೋ ಎಂದು ನನ್ನ ಊಹೆ, ನಿಮ್ಮದೇನು?

गजवक्त्रक्षुतं श्रुत्वा भीताः कैलासवासिनः।
करोनाशंकया माता कषायमकरोत् भृशम्।।

ವೀಣಾ ಉದಯನರ ಪದ್ಯ
ತಾರ! ತಾವರೆಯನೆಂದಾ ತಾಯ ಮಾತಿನಿಂ
ಪೋರನೈತರೆ ಕೆರೆಯ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ
ನೀರೆ ಬರಲವಳ ವದನವ ಕಂಡು ಬೆಸಗೊಂಡ
ನೀರನುಳಿದೂ ಕಮಲವರಳಲಹುದೇ?!
ಇದು ಸಸಂದೇಹಾಲಂಕಾರದಿಂದ ಕಮಲದ ವರ್ಣನೆಯಾಯಿತೋ ಅಥವಾ ಕಮಲವದನೆಯ ವರ್ಣನೆಯಾಯ್ತೋ ಎಂಬ ಗೊಂದಲವಿದೆ.

ರಾಮಚಂದ್ರರ ಪದ್ಯ
ವಾರಿಯೊಳಗಾಡಿರ್ದ ನೀರೆಯಂ ಕಂಡಾಗ
ಜಾರನೈದಂ ಛಲದೆ ಕಾಣದವೊಲೀಸಿ
ನೀರಿನೊಳ್ ಪಿಡಿಯಲ್ ಸಪೂರ ನಡುವಂ ಮನದೆ
ನೀರಜೆಯ ಸಾಂಗತ್ಯದೋಲ್ ಸಂದೆಗಂ
[ಮೆಲ್ಲಗೆ ಈಸಿ ಹೋಗಿ ನೀರಿನಲ್ಲಿದ್ದ ನೀರೆಯ ತೆಳ್ಳನೆಯ ನಡುವನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗಿ ತಾನು ಕಮಲದ ಜೊತೆಗಿರುವ ಸಂದೇಹವಾಯ್ತು. (ನಡುವು ಕಮಲದ ದಂಟಿನಂತೆ ತೋರಿತೆಂಬ ಧ್ವನಿಯ ಆಶಯ)]

ಕಾಂಚನಾರ ಪದ್ಯ-೧
ಅರಳುವುದನನುಕರಿಸೆ ಭೂತಲದ ಜನಕಿದೋ
ದೊರಕಿತೆಂ ನಗುವೆಂಬ ಸುಂದರದುಡೆ!
ಶರರುಹವೆ! ಕೆಸರಿಂದಲೆದ್ದೊಗೆವ ತವ ಬಾಳ್ತೆ
ಪಿರಿದಪ್ಪ ಬದುಕಿಂಗೆ ನೆರವಿತ್ತುದೇಂ!|

ಕಾಂಚನಾರ ಪದ್ಯ-೨
ತನ್ನಂತರಂಗಮಂ ಬಚ್ಚಿಡುತುಮಂಬುಜಂ
ನನ್ನಿಯಿಂದೀಕ್ಷಿಸುತಲಿನನ ಬರವಂ,|
ಚೆನ್ನಾದ ಮಾರ್ಗಮಂ ನಿಕ್ಷೇಪಿಸಿರ್ಪಳೇಂ
ಬನ್ನದಭಿಸರಣದೊಳ್ ಸುಖಮದೆಂದು!|

ಕಾಂಚನಾರ ಪದ್ಯ-೩
ಇರುಳೊಳಿನನಂ ಕಾವುದಂಬುಜಕೆ ಸಾಜಮೋ!
ವಿರಹದಿಂದೊದವಿದಭಿಸಾರಮಿದುವೋ!
ಪರಮಾತ್ಮಸಾನಿಧ್ಯಕೆಂದಿತ್ತ ಮನಮೊ! ಇದು
ಮರಳುಮಾಳ್ಪೊಂದು ನಾಟಕದಾಟಮೋ!
(ಸೂರ್ಯನಿಗಾಗಿ ಕಾಯುವುದು ಅಂಬುಜಕೆ ಸಹಜವೊ, ಕೈಗೊಂಡ ಅಭಿಸಾರವೋ, ಭಕ್ತಿಯೋ, ಮರಳು ಮಾಡಲಾಡುವ ನಾಟಕದಾಟಮೋ)

ಕಾಂಚನಾರ ಪದ್ಯ-೪
ದೇವಿಯ ಕರದಿಂ ಪಡೆಯುತು
ಮೀ ವಿಧದೊಂದು ಮೃದುಕಾಯಮಂ, ಚೆಂದುಟಿಯಿಂ|
ಪಾವಕವರ್ಣಮನಾ ಹರಿ
ಯೋವಿದ ಮೊಗದಿಂದೆ ಕಾಂತಿಯಾಂತುದೆ ಕಮಲಂ!!
(ದೇವಿಯ ಕರದಿಂದ ಮೃದುತ್ವವನ್ನು, ತುಟಿಯಿಂದ ಬೆಂಕೆಯ ವರ್ಣವನ್ನು ಪಡೆದು ಹರಿಯು ಪ್ರೀತಿಸುವ ಮೊಗದಿಂದ ಕಾಂತಿಯನ್ನು ಈ ತಾವರೆಯು ಪಡೆದಿದೆಯೇ!!)

ಉಷಾರವರ ಪದ್ಯ
ಸಮ ಪಂಕಜಂ ಪಾದ, ಹಸ್ತಗಳ್ ಮೇಣ್ ಹೃದಯ
ಕುಮುದಂ, ಸಹಸ್ರದಳಪದ್ಮ ಶಿರವುಂ|
ಕಮನೀಯವುಂ ಕಮಲದೊಳ್ ಕಮಲ ಮುಖನಯನ
ಅಮಮಮಾ “ಜಲಜ”ವೇಂ ಜೀವಜಗವುಂ?!

ವೀಣಾರವರ ಪದ್ಯ
ಬಗೆಬಗೆಯ ಪೂಗಳಿರೆ ಜಗದೊಳು
ಸೊಗದ ಮೊಗಗಳಿಗೆನ್ನ ಪೆಸರಿಂ
ಸೊಗಸುಮಾತುಗಳಾಡುತಲಿ ಬಣ್ಣಿಪರು ಕವಿವರರು|
ಬಗೆಯೆ ಕಾರಣವೇನಹುದು ಸಿರಿ
ಭಗವತಿಯನೀ ನೆವದಿನೆಳೆಯುವ
ಬಗೆಯಿದೇನೆಂದಂಜಿ ಮುದುಡಿತೆ ಕೆಂಪುದಾವರೆಯು?!

ರವೀಂದ್ರಹೊಳ್ಳರ ಪದ್ಯ
ಘನಮೀ ಕಾವ್ಯಾಬ್ಧಿಯೊಳ್ ಕಾಣ್ ಕವಿಕುಲಗುರುವೆಂದೆಂದಿಗುಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಪದ್ಮಂ
ತನುವೆಂದುಂ ಬಾಡದಿರ್ಕುಂ ಬೆಳಗಿರುವನಕಂ ಭಾರತಾರ್ಷೇಯಸೂರ್ಯಂ|
ನೆನೆಯಲ್ ವ್ಯಾಸಂಗಿಭೃಂಗರ್ ಕಮಲಕುಲಲಲಾಮಂ ನಿಜಂ ಮೇಣದೆಂತಾ
ಸನನಾದಂ ವಾಣಿಗಂ ಹ್ಹಾ! ಸರಸಿಜಭವನಿತ್ತಿರ್ಪುದೇಂ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದಂ||
ಕಾಳಿದಾಸನಾದರೋ ಕಾವ್ಯಸರೋವರದಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠಪದ್ಮ, ಭಾರತಾರ್ಷೇಯಸೂರ್ಯ ಬೆಳಗಿರುವ ತನಕ ಬಾಡುವನಲ್ಲ. ವ್ಯಾಸಂಗಿಭೃಂಗರಾದ ಸಹೃದಯರು, ಕಾವ್ಯಾಸಕ್ತರು (ಯಾವಾಗಲೂ) ನೆನೆಯುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈತ ಕಮಲಕುಲಲಲಾಮನೇ ಸರಿ. ಆದರೆ, ಕಮಲಾಸನನ ಪೀಠವಾಗುವ ಬದಲು ಶಾರದಾಪೀಠನಾದನಲ್ಲ! ಬಹುಶಃ ಬ್ರಹ್ಮನೇ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಕೊಟ್ಟನೇನೋ?

ಸಂದೀಪರ ಪದ್ಯ:
ಕುಟ್ಟಿದಳು ಹೊಟ್ಟೆಯನು ಸಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಕಟಾ
ಕಟ್ಟಿತದು ಖಳಕೂಟ ನರಕದಲಿ ನಗುತ|
ಹೆಟ್ಟುವೊಲೆ ತಾಯ್ತನವ ಮತ್ಸರವ ಹಡೆಯೆ
ಚಟ್ಟದೆಡೆ ಹೋಗಿತ್ತು ಭರತಕುಲದೊಡಲು||