ಪದ್ಯಪಾನ – पद्यपानम्

ಸುಮಾರು ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಗಣೇಶರು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಪಾಕ್ಷಿಕ ಪಠಣ ವರ್ತುಲದಲ್ಲಿ (study circle)  ರಘುವಂಶದ ಪಾಠವು ಸದ್ಯದಲ್ಲೇ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿದ್ದು, ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಹಪಾಠಿಗಳು ಬರೆದ ಪದ್ಯಗಳ ಸಂಗ್ರಹ ಇಲ್ಲಿದೆ. ಇವರೆಲ್ಲರು ಪದ್ಯಪಾನಿಗಳೇ ಆದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಪದ್ಯಪಾನದಲ್ಲಿಯೇ ಅಳವಡಿಸುವುದು ಒಳಿತೆಂದು ತಿಳಿದು ಇಲ್ಲೆ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪದ್ಯಗಳು ರಚನಕಾರರ ಹೆಸರಿನ ಪ್ರಕಾರ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿವೆ.

---

 ಉ:ಆದರದಿಂದ ವಂದಿಸುವೆನದ್ರಿಸುತಾಹೃದಯಾನುರಾಗಸಂ
ಪಾದಿಗೆ ದೋಷಭೇದಿಗೆ ಪ್ರಪನ್ನವಿನೋದಿಗೆ ವಿಘ್ನವಲ್ಲಿಕಾ
ಚ್ಹೇದಿಗೆ ಮಂಜುವಾದಿಗಮಶೇಷಜಗಜ್ಜನನಂದವೇದಿಗಂ
ಮೋದಕಖಾದಿಗಂ ಸಮದ ಮೂಷಕಸಾದಿಗೆ ಸುಪ್ರಸಾದಿಗಂ

ವಂಶೀ ನಿನಾದ ನಾನಾ ರಾಗಗಾನ ರಘು–
ವಂಶಾನುಸಂಧಾನ ಸಂಮೃಷ್ಟಯಾನ
ಅಂಶಮಿದು ಸರ್ಗವೇಕೋನವಿಂಶವು ಸೇರೆ
ವಿಂಶಸರ್ಗ ಸ್ವರ್ಗ –ಮಿತ್ರಕೂಟಂ

ಯಂತ್ರಾಣು ವಿಜ್ಞಾನ ಶಾಸ್ತ್ರ ಕವಿತಾಗಾನ
ಮಂತ್ರ, ನಾಟ್ಯ, ವಿಚಾರ, ರಸ, ಸದಾಚಾರ
ತಂತ್ರ, ಶಿಲ್ಪ, ವಿಧಾನ, ಸ್ವಾಂತಮಂಥನ ವಸ್ತು–
ತಂತ್ರಗಳಮಂತಲ್ತೆ–ಮಿತ್ರಕೂಟಂ

ಕಾಲಿದಾಸಂ, ಪದ್ಮಸುಭ್ರಮಣ್ಯಂ, ವ್ಯಾಸ
ಬಾಲಮುರಲೀ, ವಿಶ್ವನಾಥಂ, ಕುವೆಂಪು
ತೇಲುವರು, ದ್ರಾಕ್ಷಿಯೇಲಾಲವಂಗಂಭಕ್ಷ್ಯ
ದಾಳದಿಂದೊಗೆವಂತೆ ವಾಕ್ಸರಣಿಯೊಳ್

ದಕ್ಷತೆಯ ತಿಳಿವು, ಧೃತಿ, ತೀಕ್ಷ್ಣಮತಿ ಬಲವು, ನಿರ–
ಪೇಕ್ಷೆ ದೃಕ್ಪಥಪಂಥ, ಸತ್ಯದನ್ವೇಶ
ದಾಕ್ಷಿಣ್ಯವಿರದ ನುಡಿ, ಪಾಕ್ಷಿಕತೆ ಸುಡುವ ಕಿಡಿ
ಲಾಕ್ಷಣಿಕರೊಡಲ ಗುಡಿ – ಶ್ರೀಗಣೇಶಂ

ಸೃಷ್ಟಿ ದುಸ್ತರವಲ್ಲವಿಷ್ಟವಿರೆ, ದುಸ್ಸಾಧ್ಯ
ಕಷ್ಟ ಪಟ್ಟರೆ ಸಾಧ್ಯ ಭಾಷೆ ಷೋಡಶವೇಂ?
ಅಷ್ಟಾವಧಾನವೇಂ ಶತಸಹಸ್ರಂಗಳಸ–
ಮಷ್ಟಿ ಬಲವೊಂದೆನುವ ಶ್ರೀಗಣೇಶಂ

ವ್ಯಕ್ತಿಯೆನೆ ಸತ್ವ–ರಜ–ತಮದೂಟೆಗಳ ಮೂಟೆ
ರಕ್ತಿಯಾ ಕ್ಷೇತ್ರವೆನಗವಧಾನಿಯಂತಃ–
ಶಕ್ತಿಗಳನರಿಯೆ ರಘುವಂಶಾಧ್ಯಯನ ನೆಪವೊ
ಮುಕ್ತವಾ ತಿಳಿವೆಲ್ಲ – ಶ್ರೀಗಣೇಶ

– ಚಂದ್ರಮೌಳಿ

---

ಆದಿಯಲಿ ನಮಿಸುತಲಿ ಶಾರದೆಗೆ ಗಣಪಂಗೆ
ಮೋದದಲಿ ಕಾವ್ಯವನು ಹೇಳಿದಗಣೇಶರಿಗೆ
ಕಾದು ಕೆನೆಗಟ್ಟಿದೊಲವಿನ ರಸಿಕ ಮಿತ್ರರಿಗೆ
ಸಾಧನೆಗೆ ನಮನ ಜಯವು ಕವಿಕುಲ ಗುರುವಿಗೇ

ಫಲ ನೀಡಿ ಧನ್ಯತೆಯನನುಭವಿಪ ಮರದಂತೆ
ಕಲೆಯ ರಸ ಹಂಚುತಿಹ ರಾಗರೇ ಧನ್ಯರೆನೆ
ಬಲವಿಲ್ಲ ಋಣತೀರಿಸಲು ಮರಕೆ, ರಾಗರಿಗೆ
ಒಲವೊಂದೆ ಕೊಡಲುಂಟು ರಾಗರಿಗೆ ಮನದುಂಬಿ

---

ಕ್ಷೇತ್ರಂದತ್ತ್ವಾ  ಸ್ಫುರದುಪಕೃತೀ ಕಾಂಚನಾರಾಮಚಂದ್ರೌ |
ಕ್ಷಿಪ್ತಂಬೀಜಂ ವರರಘುಕಥಾ ತತ್ರರಾಗೇಣನೀತಮ್ ||
ಪಕ್ಷೇಪಕ್ಷೇ ವಚನಸರಿತಾ ಪೂರಯತ್ಯಾಲವಾಲಮ್ |
ಜಾತಾವೃಕ್ಷೇ ರಸಿಕಹೃದಯಾಃ ಕಾವ್ಯಶಿಷ್ಯಾಃ ಸುಮಾಭಾಃ ||

[ಛಂದಸ್ಸು – ಮಂದಾಕ್ರಾಂತಾ]

( ರಾಮಚಂದ್ರ – ಕಾಂಚನಾ ಅವರಿತ್ತ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯರಸಙ್ಙರಾದ ರಾಗ (ಗಣೇಶರು) ರಘುವಂಶ ವ್ಯಾಸಂಗ ಗೋಷ್ಠಿಯ ಬೀಜ ಬಿತ್ತಿದರು , ತಮ್ಮ ವಚನಗಂಗೆಯಿಂದ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಒಮ್ಮೆ ಪಾತಿತುಂಬಿಸಿ ಆರಿಕೆಮಾಡಿದರು , ಅದರ ಸಂಯುಕ್ತ ಫಲಿತವೇ ಈ ಹೆಮ್ಮರ ಇಂದು ನಾನಾ ಕಾವ್ಯಸಹೃದಯರೆಂಬ ಹೂಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯವಾಗಿದೆ. )

ಕಾವ್ಯದ ಕಾಲಯಾನ

ಕವಿಕುಲ ಗುರುವಿನ ಪದಗಳ |
ಛವಿಯನು ಹಿಡಿಯುತ ಗಮಿಸಲು ಮುಂದೆಯೆ ನಾವ್ಗಳ್ ||
ಕವಿತೆಗಳು ಮಾತ್ರ ಕಾಲದ |
ಗವಿಯಲಿ ಬಗೆಯನು ಸೆಳೆದಿದೆ ಹಿಮ್ಮುಖ ಸವಿಯಿಂ || (ಬಗೆ– ಮನಸ್ಸು)

ಎಲ್ಲರಿಗುಮೀಗ ನಮೋ ಸಹಪಾಠಿಮಿತ್ರರೆ |
ಉಲ್ಲಾಸವಿತ್ತವರೆ ಬೆಳಕಪಿಡಿದವರೆ ||
ಬೆಲ್ಲಗಬ್ಬದ ಸೊಗವ ನಮಗೆ ತಂದಿರಿ ನೀವು |
ಕೊಳ್ಳಿರೀ ನಮನವನು – ಕಬ್ಬದಮ್ಮ ||

– ಪ್ರಸಾದ್ ಬಾಪಟ್

---

उडुपस्थो गणेशेन ज्ञानानन्द–रसैर्भरः|
सन्तारितप्रजो भाति नोहेनैव यहूदिना ||(1)

मूलार्थधान्यरचितॊदनसर्वसत्त्वं
नानावचोविभवसूपरसप्रतिष्ठम्|
वक्रोक्तिपर्पटविनोदितकं समश्नन्
त्रैविक्रमं भजत वामनकालिदासः ||(2)

प्रत्यक्षो यदि कालिदासकविराट् स्यात्–च्छ्रीगणेशाहिते
व्याख्यानेक–परार्थसूक्ष्मभरिते–कालत्रयीलालिते|
हास्योल्लासविलासरासमधुरे पाठे सहृद्भिर्युते
प्रायो गर्वमुपैति सूत्रमभवं रत्नावलीगुम्फनॆ ||(3)

The three verses are ‘consolations’ or ‘answers’ to verses 1.2, 1.3 and 1.4 in the Raghuvamsha, where Kalidasa bemoans that he is unworthy to speak of the great race of Raghu.

1. By Ganesh’s help, the boatman carrying the essence of gnyana and ananda got the satisfaction of safely conveying his charge, like Noah of the Ark. (In 1.2, Kalidasa compares himself as one trying to cross the ocean on a raft)

2. Having as its rice the core meaning [of the Raghuvamsha], full of vital essence, with the sambar of the knowledge of works of scholars across tens of languages, with the uppinakaayi of barbed criticism and the happala of humor, [the meal called Ganesh’s class] nourishes the Vamana Kalidasa into Trivikrama (In 1.3, Kalidasa compares himself to a dwarf (vaamana) trying to reach for high-hanging fruit)

3. If Kalidasa was present in Ganesh’s class – full of anecdotes concerning great and minute things, caressing ideas of the past, present and the future, with ample humour and fun, and consisting like-minded folks, he’d have smiled to himself, satisfied: “Ah! I’m the proud thread of a gem necklace that is forever bright/desired!” (In 1.4, Kalidasa compares himself to a mere thread through gem, following the path of a diamond that has already drilled through)

–ಮೋಹನ್. ಕೆ.ವಿ.

---

एतत्सख्यं लवणसदृशं जीवनाख्यानपाके
पक्षे पक्षे रघुपतिगृहे योजितं वाग्विशेषं 
भव्यायै वै श्रवणसुभगौ कारणौ वां सभायै
गौरीपुत्रं कविकुलगुरुं कालिदासं च वन्दे

– ರಾಘವೇಂದ್ರ. ಜಿ. ಎಸ್.

---

शेषैः पुण्यैर्हृतमिव शुभं भाग्यमेतन्महन्नो।
गौण्ड्ये पीठे रघुकुलकथां कालिदास प्रणीताम् ।।
धर्मोदारां नवरसयुतां भारतीयात्मभूताम् ।
प्रोक्तुं तावत्बुधगणवराः प्रीतिबद्धा बभूवुः।।

It is indeed our great and auspicious fortune, as if we pawned our last bit of merit for this purpose, that the best amongst the learned (Dr. G, no doubt!), became bound by love, so to speak, to teach us (or talk about) kAlidAsa’s wonderful work on the Raghus – that expounds generously on Dharma, is endowed with all the nine poetic Rasas and indeed embodies the soul of bhArata at that great institution founded by DVG.

(sheShaiH puNyairHRutamiva – attempted homage to the Bard of UjjayinI from his own Megha. I crave pardon in advance for any perceived misuse)

गीर्वाणवाङ्मयी धेनुर्दोग्धावधानिसत्तमः।
वयंशिष्याश्चभोक्तारो दुग्धं रसामृतं महत्॥

With Samskrit literature as the celestial Cow, and the Cowherd being the best of avadhAnis (our teacher, Dr. G), we, the students are the lucky partakers of the wonderful milk of Rasa.

सदुक्तिमीनसङ्घातैः स्नेह भावनतोयजैः।
शोभते रघुवंशाख्या नदीरसजलैर्भरा ॥

With beautiful sayings (profound statements, witticisms, humorous comments) as the schools of fish, and wonderful feelings of friendship as blooming lotuses, does shine our Raghuvamsha-named-river (group referred to here – not the work), filled, again with the wonderful waters of Rasa.

– ರಾಘವೇಂದ್ರ ಹೆಬ್ಬಳಲು

---

ಎನಿತೊ ಮಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಗೊಂದಲ–
ವೆನಿತೊ ಪೂರ್ವಾಪರದ ವಿಸ್ಮಯ
ಮನನ ಮಾಡಿ ಸಮನ್ವಯಿಸೆ ಘನ ವಿದ್ಯೆಯದು ವಿರಳ |
ಮನದಲನುಮಾನಗಳು ಸಂದಿರ–
ಲನುದಿನವು ಸೆಲೆಯನ್ನದರಸಿರ–
ಲನುವದಾಯಿತು ಪುನಃ ಹಳೆ ಸಹಪಾಠಿಯೊಡೆ ಸಂಗ || ೧‌ ||

ಮಿತದ ಸಮಯದಿ ಕುದುರಿ ಬಂಧವು
ಸತತ ಗೆಳೆತನವನ್ನು ಬಯಸುತ
ಲತುಲ ಮುದದಿಂದೆತ್ತಿ ಕೈಯನು ಪಠನ ವರ್ತುಲಕೆ |
ವಿತತ ರಘುಕುಲದಧ್ಯಯನದಲಿ
ಕತೆ ಕವಿತೆ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಮೀಂಟುತ
ಮತಿಯು ಬೆಳೆದುದು ಹಾಸ್ಯ ಲಾಸ್ಯ ರಸಾಲ ಸಂಗದೊಳು || ೨ ||

ಜ್ಞಾನನದಿಯಂದದಲಿ ಹರಿದಿರೆ
ಮೀನಿನೊಲು ಸಡಗರದೊಳಾಡೆ
ಸ್ನಾನ ಪಾನಕೆ ಪುಷ್ಕಳವು ಬಹಿರಂತರಕು ಸುಧೆಯು |
ಲೀನವಾಗಿಸಿ ಗುಂಪಿನೊಳು
ನಾನೆಂಬುದನ್ನಳಿಸೆಲ್ಲರೊಡನೆಯು
ಜೇನ ಸವಿಯನ್ನುಣಿಸಿ ಬೆಳೆಸಿತು ಕಾವ್ಯ ಪಾಠನವು || ೩ ||

ತೂಗುವುಯ್ಯಾಲೆಯೊಲು ಬಾಳಲಿ
ವೇಗದೆಳೆತಕ್ಕೋಡುತಿರೆ ಯಾ–
ವಾಗಲೂ ನಮಗಿರಲಿ ಸಖ್ಯವು, ರಾಗ ಸಮರಸವು |
ಹೀಗೆ ನಡೆಯಲಿದೆಂದು ನಮ್ಮಯ
ಮಾಗಿದಿಳಿವಯಸಿನಲು ಬಿಡದೆಯೆ
ಸಾಗುವಾ ಬೆನ್ನೇರಿ ಕಾಳಿಯದಾಸ ಶೂದ್ರಕರ || ೪ ||

–ರಾಮಚಂದ್ರ

---

ಬಿ.ಜಿ.ಎಲ್.ಸ್ವಾಮಿಯವರನ್ನುನೋಡಲಾಗಲಿಲ್ಲ.ಇನ್ನುವಂಚಿತನಾಗಬಾರದೆಂದುಗಣೇಶರನ್ನು(ಹಾಗೂಭೈರಪ್ಪನವರನ್ನು)ಹುಡುಕಿಕೊಂಡುಹೋದೆ.

[ವನಮಯೂರವೃತ್ತ:]
ಕಾಣದೆಲೆ ಪೋದೆನೆನುತಾವರಿಸೆಖೇದಂ
ತಾಣದೊಳಗಿದ್ದೊಡೆಯುಮಾ ದಿವಿಜಪುತ್ರನ್|
ಕಾಣದಿರಲಾರದಿವರನ್ನರಸಿ ಪೋದೆನ್
ಮೇಣದೊಲು ರೂಢಿಸಲು ಚಿತ್ತವನು ನಿಚ್ಚಂ||

–ರಂಗನಾಥ ಪ್ರಸಾದ್

---

ಗೀರ್ವಾಣ ವಾಙ್ಮಯ ಮುಖಾಬ್ಜ ಸುಹಾಸ ಭಾಸಮ್
ವಾಣೀ ಕಟಾಕ್ಷ ಸಲಿಲೈಧಿತ ದಿವ್ಯ ವೃಕ್ಷಮ್|
ಪ್ರೀತ್ಯಾದರೇಣ ಚ ಗುರೂ ರಘುವಂಶಕಾವ್ಯಮ್
ವ್ಯಾದಿಶ್ಯಸಾರ್ಥಮಕರೋತ್ಪಠಿತಮ್ಮದೀಯಮ್

gIrvANavA~GmayamukhAbja-suhAsa-bhAsam
vANIkaTAkSha-salilaidhitadivyavRukSham |
prItyAdareNa ca gurU raghuvamshakAvyam
vyAdishya sArthamakarot paThitam madIyam  ||

I had been randomly reading this and that all the time. But our Guru made it all meaningful by teaching the Raghuvamsha, which is as resplendent as the smile on the lotus-face of Samskrita-vA~Gmaya, and which is the divine tree that was grown by the water that was the kaTAkSha of Goddess Saraswati.

ಸುದುಸ್ತರಮ್ತಂ ರಘುವಂಶ ಸಾಗರಮ್
ತಿತೀರ್ಷುರಾಸಂ ಹ್ಯುಡುಪೇನ ಬುದ್ಧಿನಾ|
ದಿಷ್ಟ್ಯಾ ಪರಂ ಕರ್ಣಿಕಸತ್ತಮಾಶ್ರಿತಾ
ಪ್ರಾಪ್ತಾ ತು ನೌಕಾ ಸಖಿಭಿರ್ಯುತಾ ಚ ಮೇ||

sudustaram taM raghuvamshasAgaram
titIrShurAsam hyuDupena buddhinA |
diShTyA param karNika-sattamAshritA
prAptA tu naukA sakhibhiryutA ca mE ||

I wanted to cross the vast ocean of Raghuvamsha (kAvya) with my own buddhi that is like a tiny boat. But luckily I found a ship with friends, and which was under the protection of (under the tutelage of) a master steersman.

– ಶ್ರೀಲಲಿತಾ

---

ಧನಕನಕ ಸೆಳೆದಿಲ್ಲ ಕೀರ್ತಿಯದೊ ರುಚಿಸಿಲ್ಲ
ಮನದೊಳಗೆ ಸುಳಿದಿರುವುದಾವಾಸೆಯೋ?
ವನಕಾವ್ಯದೊಳು ನಡೆಯೆ ಜತೆಗೂಡೆ ರಸಿಕ
ಜನತೀರಿಹುದು ತಿಳಿಯದಿರ್ದ ಬಯಕೇ ?

ಬಳಸಿಹೆವು ರಘುವ೦ಶದಡವಿಯನು ಸರಸದಲಿ
ಕಳೆದಿಹೆವು ನಡೆಯುತಲೆ ವರ್ಷವೆ೦ಟು |
ತಿಳಿಯದಾಯಾಸ ನಗೆಮಾತಿನೊಡಗೂಡಿರಲು
ಬೆಳಗಿರಲು ದಾರಿಯನು ಗುರುನಲ್ಮೆಯು ||

– ಶ್ರೀಶ ಕಾರಂತ

---

ಕಾಲಿದಾಸವಚೋದೀಪಶ್ರೀರಕ್ಷಾಕರಸಂಪುಟೀ|
ಕಾಲಿದಾಸವಚೋವಲ್ಲೀವಿಲಾಸವಿಪಿನಸ್ಥಲೀ||
ಕಾಲಿದಾಸವಚೋಲೀಲಾಶಿಬಿಕಾಸ್ಕಂಧವೇದಿಕಾ|
ಕಾಲಿದಾಸವಚೋಯಜ್ಞಸ್ವಾಹಾಕಾರಪರಂಪರಾ||
ಕಾಲಿದಾಸವಚೋವ್ಯೋಮವಿಹಾರವಿಹಗಚ್ಛಟಾ|
ಕಾಲಿದಾಸವಚೋದ್ವಾರಪ್ರತೀಹಾರನಿತಂಬಿನೀ||
ಕಾಲಿದಾಸವಚೋವೀಣಾಲಾಲನಪ್ರಕ್ರಿಯಾಂಗುಲಿಃ|
ಕಾಲಿದಾಸವಚೋಯೋಗಪ್ರಾಣಾಯಾಮಕ್ರಮೌಚಿತೀ||
ಕಾಲಿದಾಸವಚೋವೃಂದವೃಂದಾವನಕಲಿಂದಜಾ|
ಕಾಲಿದಾಸವಚೋಗ್ರಂಥಿಚ್ಛೇದನೈಕನಖಾಗ್ರಭೂಃ||
ಕಾಲಿದಾಸವಚೋವಾಣೀಚರಣಾಲಕ್ತಕಪ್ರಭಾ|
ಕಾಲಿದಾಸವಚೋದೃಷ್ಟಿನವಾಂಜನಪರಿಷ್ಕ್ರಿಯಾ||
ಕಾಲಿದಾಸವಚೋಬಂಧಸುಗಂಧಮಲಯಸ್ಥಲೀ|
ಕಾಲಿದಾಸವಚೋಯಕ್ಷಪ್ರೌಢಾಷಾಢಘನೋನ್ನತಿಃ||
ಕಾಲಿದಾಸವಚೋರುದ್ರಭದ್ರಭಸ್ಮರಜಶ್ಚ್ಛಟಾ|
ಗಣೇಶವಿದುಷೋವ್ಯಾಖ್ಯಾ ಸೌಖ್ಯಸಖ್ಯಾಯನೋಭವೇತ್||

– ಡಾ|| ಶಂಕರ್ ರಾಜಾರಾಮನ್

---

ಪಾಮರ೦ಗೆ ಗಾಯತ್ರಿಯಿ೦ದ ರಘುವ೦ಶ ಪಾಠ ತಿಳಿಯಲ್
ವ್ಯೋಮದೊಳ್ ಪೊಳೆವದಿ೦ದ್ರಛಾಪ ಕೈಗೆಟುಕಿದ೦ತೆ ನಲಿಯಲ್
ನೇಮವೆನುತದೇಳ್ ವರ್ಷ ಸಾಗೆ ಬೆ೦ಬಲದ ನೆರವು ಸ್ತುತ್ಯ
ರಾಮಕಾ೦ಚನರ ಲಲಿತರಾಘವರ ನೆನೆಯಬೇಕು ನಿತ್ಯ

ಮೇರುಪ್ರತಿಭೆಯವಧಾನಿಗಳ್ಗೆ  ಸಮ ಗುರುಗಳಾರು ಪೇಳಯ್
ದೂರದರ್ಶನದೆ ತುಷ್ಥನಾದವಗೆ ಕನಸು ನನಸೆ ನೋಡೈ
ಸಾರವದ್ಭರಿತ ಕಾವ್ಯದೊಳ್ಗಲ೦ಕಾರ ಮತ್ತು ಛ೦ದ
ತೋರುತೆನಿತೊ ವ್ಯಾಕರಣ ವಿವರಗಳ ಪಾಠ್ಯ ಕ್ರಮವದ೦ದ

ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷವನು ಕಾಮಧೇನುವನು ಕಾಣುವಾಸೆಯಿಲ್ಲ
ಶಿಲ್ಪ ನೃತ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸ೦ಸ್ಕೃತಾಧ್ಯಾತ್ಮ ಗೀತ ಬಲ್ಲ
ಗುರುವಿರ್ಪರಯ್ಯ ಕಳೆದಿರ್ಪ ಸಮಯವೊ೦ದೊ೦ದು ಬಹು ಅಮೂಲ್ಯ
ದೊರೆಕಿತಯ್ಯ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯು ಮನಕೆ ಕಲೆ ಮೆಚ್ಚುವಲ್ಲೆ ಮೌಲ್ಯ

ಅಧ್ಯಯನವೆಲ್ಲಿ ಬ೦ದಿಲ್ಲವೇಕಲೆ೦ದೆ೦ದು ಕೇಳಲಿಲ್ಲ
ಮಧ್ಯದೊಳ್ ಬರುವೆ ಪೋಪೆನೆ೦ಬುವರನೆ೦ದು ಹಳೆಯಲಿಲ್ಲ
ಚೋದ್ಯವಿಹುದದೀ ಪಾಠದಲ್ಲಿ ವಣ ಶಿಸ್ತನೆಸೆಗಲೊಲ್ಲರ್
ಬದ್ಧರಿಹರು ಮುಕ್ತತೆಯ ಕಡಲೊಳಗೆ ಸ್ನೇಹ ತೋರುತೆಲ್ಲರ್

ಕಾವ್ಯಕೌತುಕಕೆ ನೀರನೆರೆಯೆ ಪುಟ್ಟಿಹುದು ಪದ್ಯಪಾನ
ನವ್ಯ ಪದ್ಯಗಳ ನಿತ್ಯ ಪೊರ್ದದಾಗಿಹುದು ತ೦ಗುದಾಣ
ವರ್ಷದಲ್ಲೆ ಸಾವಿರದ ಪದ್ಯಗಳನೊರೆಯೆ ಮಿತ್ರವೃ೦ದ
ಹರ್ಷದಿ೦ದಲೊ೦ದೊ೦ದನೋದಿ ಗುರಿ ತೋರ್ದ ಬಗೆಯು ಚ೦ದ

ಬಗೆಬಗೆಯ ತಿನಿಸು ಬಗೆಬಗೆಯ ಚರ್ಚೆ ಚಟಪಟಿಪ ನಾಲ್ಗೆಗಳ್ಗೆ
ಹಗುರವಾದ ವಾದಗಳ ದಿಶೆ ತಿರುಗೆ ಧ್ಯೇಯದೇಳ್ಗೆಗಳ್ಗೆ
ಸೊಗದಿಗಯ್ದ ಸ೦ಚಾರಗಳ ನೆನಪದೆ೦ದು ಹಸಿರು ಮನದೆ
ಮುಗಿವೆ ಕರವ ನಡೆಯಲ್ಕೆ ದೇವ ಸತ್ಸ೦ಘ ವಿಘ್ನವಿರದೆ

– ಸೋಮಶೇಖರ ಶರ್ಮ

---

ಹಲವು ಕಾಲಗಳಿಂದಲಾ ಕವಿ–
ಕುಲಗುರುವಿನಧ್ಯಯನ ಗೋಷ್ಠಿಯ
ನಲಿವಿನಿಂದ ನಡೆಸುತಿಹ ಗಣೇಶಾವಧಾನಿಗಳು|
ಕೆಲರನವಧಾನಿಗಳನಾಗಿಸಿ
ಹಲವರನು ಕವಿ ಪಂಕ್ತಿಗೇರಿಸಿ
ಉಳಿದ ಮಂದಿಯ ಧರ್ಮಕಾಮಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಹರು||

ಕಾಲ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ದೇಶ ಸೋಲಿಪ
ಕಾಳಿದಾಸನ ಕಾವ್ಯವೋದಲು
ಬಾಳುವೆಯ ಮರಳಿ ಪಡೆಯುವ ಬಯಕೆಯನು ಹೊಂದಿಹಿರಿ|
ನೀಲಲೋಹಿತನೊಳು ಪುನರ್ಭವ–
ವಾಳಿಸೆಂದಲವತ್ತು ಕೊಂಡಿಹ
ಕಾಳಿದಾಸನು ನಿಮ್ಮನಪ್ಪಲು ಮರುಜನುಮ ಬೇಡ್ವ||

– ಸುನೀತಾ ಗಣಪತಿ

---