ಪದ್ಯಪಾನ – पद्यपानम्

ರೆಕ್ಕೆ ಬಂದುದು ಹಿಂದು ಧರ್ಮಕೆ
ಹಕ್ಕನಾಗಿರೆ ಮೊದಲ ರಾಜನು
ಬುಕ್ಕ ಕಂಪರು ಬೆನ್ನಿನನುಜರು ಸೊಂಟಕಟ್ಟಿರಲು ||
ಉಕ್ಕಿಸುತಲುತ್ಸಾಹವಿವರಲಿ
ರೊಕ್ಕವನು ಹೊಂದಿಸುತ ರಾಜ್ಯದ
ಟೆಕ್ಕೆಯನು ಹಾರಿಸಲು ಮಾಧವ ಸಾಯನರ ದೀಕ್ಷೆ || ೧ ||

ಪರುಠವಣೆಯ ಭರಾಟೆ ಸಾಗುತೆ
ಹರಡಿದವು ರಾಜ್ಯಾಂಗ ಗಡಿಗಳ –
ವರಿಗಳಾ ಮಟ್ಟಣಿಸಿ ಜಯದಿಂ ರಾಜ್ಯ ಬೆಳೆದೊರೆದು ||
ವರುಷವೆರಡೂವರೆಶತಂಗಳ
ವರೆಗು ಮೆರುಗಿದ ವಿಜಯನಗರವ
ಸಿರಿಯ ಸಂಗಮ, ಸಾಳುವರು, ತುಳುರಾಯರಾಳಿದರು || ೨ ||

ವಿಜಯನಗರದ ರಾಜಕುಲ ಸಾ –
ಮಜನು ಕೃಷ್ಣs ದೇವರಾಯನು
ಸುಜನ ಸುಚರಿತ್ರರನು ಮೆರೆಸಿದ ಸಕಲ ಸದ್ಗುಣನು ||
ಅಜರವಾಗಿಸಿತವನ ಹೆಸರನು
ಸುಜಲ ಯೋಜನೆ ಕಾರ್ಯಚರಣೆ ಖ –
ನಿಜದಿ ಬೆಳೆದಾ ಕಲೆಗಳೂ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಪದವು || ೩ ||

ಕಾಲ ಕ್ರಮದಲಿ ರಾಜ್ಯ ಮದದಿಂ
ಕೇಳರಿಯದಾ ಭೋಗ ಸುಖದಿಂ –
ದಾಳುವಾ ಶೌರ್ಯವನು ಮತ್ತೊಗ್ಗಟ್ಟಣೆಯ ಮರೆತು ||
ಕಾಲು ತೊಡರುವ ಮುಸಲ ರಾಜರ
ಹೇಳಹೆಸರಿಲ್ಲದವೊಲಡಗದೆ
ಶೂಲಕಿಟ್ಟರು ರಾಜ್ಯಸಿರಿಯನು ಮುಗಿಸುತಂಕವನು || ೪ ||

– ರಾಮಚಂದ್ರ

ಲಿಂಗ ಪಂಪಾಪತಿಯದಾಲಯ
ತುಂಗಭದ್ರೆಯ ಬಲದ ತಟದಲಿ
ಭಂಗಗೊಂಡಿಹ ಹಂಪೆಯೂರಲಿ ಕಂಡು ನಿಂದಿಹುದು ||
ಸಿಂಗ ಸಂಗಮ ರಾಯರಾಳಿದ
ಸಾಂಗ ವಿಜಯದ ನಗರ ಮೆರುಗಿದ
ಜಂಘ ಕಡಿದಾ, ಶೌರ್ಯ ನೀಗಿದ ಪಾಳು ಸಾಕ್ಷಿಯಲಿ || ೧ ||

ಎತ್ತ ನೋಡಿದರತ್ತ ಗುಡಿಗಳ
ಕೆತ್ತನೆಯು ಮುಕ್ಕಾದ ನೋಟವೆ
ಸತ್ತ ನಗರದ ಶೋಭೆಯಿಂದಿಗು ಮುದವ ತರಲಹುದೇ? ||
ಎತ್ತ ಮಹಿಷರ ಭವ್ಯದರಮನೆ ?
ಮತ್ತೆ ಅಂದಿನ ಸಿರಿತನಾದಿಗ –
ಳೆತ್ತಣಿನ ಕಲ್ಮಣ್ಣು ಪೇಳವೆ ಗತದ ನಲ್ಗತೆಯಾ? || ೨ ||

ಕತ್ತಲಿನ ಚಳಿ ಬೆಳಗಿನುರಿಯಾ
ಸುತ್ತಲೂ ಬಿರುಸಾದ ಡಕ್ಕಣ
ವೆತ್ತಲೆತ್ತಲೊ ಬಂಡೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸದಾಕೃತಿಗಳ್ ||
ಭತ್ತ ಕಬ್ಬಿನ ಬೆಳೆಗೆ ಹಸಿರ –
ನ್ನಿತ್ತುದಾಕಾಲುವೆಯ ತುಂಗಾ
ಮತ್ತೆ ಶಿಲ್ಪದ ಕಾಯಕದೊಳಿಂದಾದ ಸುಂದರತೆ || ೩ ||

ಪಾಳು ಪಂಪೆಯ ಪೂರ್ಣ ನೋಟಕೆ
ಗಾಳಿ ಹಿತದಾ ಸಂಜೆ ಸಮಯದ
ಲೇಳು ನಡೆ ಮಾತಂಗ ಪರ್ವತವೇರು ಹುರುಪಿನಲಿ ||
ಕಾಲ ಪಥದಲಿ ಮಳಲೊಳಿಂಗಿದ
ಗೋಳುಗಟ್ಟಿದ ಸಿರಿಯ ಸೊಬಗಾ
ಬೀಳಲೆರಗುವ ರವಿಯು ದೊರಕಿಸೊ ನೋಟ ದಿವ್ಯಮಯ || ೪ ||

ನೈರುತದಲೊಂಬತ್ತು ಮೈಲಿಗೆ
ವೈರಿಗಳ ತಡೆಗಾಗಿ ದುರ್ಗವು
ದ್ವಾರವಾಗಮಕಾಗಿಯಿದ್ದುದು ಶಕ್ತ ರಕ್ಷೆಯಲಿ ||
ಪಾರುಪತ್ಯದ ತಾಣ ಹೊರಗು
ತ್ತರದಲಾನೆಯಗುಂದಿಯಿದ್ದುದು
ಸೂರಿ ಮೂಡುವ ದಿಕ್ಕಿನೆಡೆ ಕಂಪಿಲಿಯ ರಕ್ಷಣೆಯು || ೫ ||

ಮಾಗದಾ ಯೌವನದಲೊಲಿದಾ
ನಾಗಲಾದೇವಿಯನೆ ನಂತರ
ದೇಗುಲದೆ ವರಿಸಿದನು ಕೃಷ್ಣನು ರಾಜ್ಯದಾಧಿಪನು ||
ಈಗಿನಾ ಹೊಸಪೇಟೆ ನಗರವು
ನಾಗಲಾಪುರವೆಂದು, ಮಡದಿಯ
ಭೋಗದಿಂ ಕಟ್ಟಿದ್ದ ಪುರವಾಗಿತ್ತು ಪ್ರೀತಿಯಲಿ || ೬ ||

ನಾಗಲಾಪುರದಗ್ನಿಮೂಲೆಗೆ [ದಾಗ್ನೆಯದಲಿs]
ಸಾಗಿದೊಡೆ ಸಿಕ್ಕುವುದು ಕೊಂಡವು
ಜಾಗ ಮೇಲಿನ ಹದದಿ ಜಂಬೂನಾಥನಾಲಯವು ||
ಯೋಗವಿಲ್ಲಿಯ ನೀರ ಬುಗ್ಗೆಯು
ರೋಗಿಗಳ ಬಲು ರೋಗಗಳ ಗುಣ –
ವಾಗಿಸುವುದೆಂದೆಂಬ ಧೃಢ ವಿಶ್ವಾಸ ಬಹು ಜನಕೆ || ೭ ||

ಹೋಗೆ ಹಂಪೆಯ ಕಡೆಗೆ ರಸ್ತೆಯ
ದಾಗ ಬಯಲಷ್ಟಗಲವಿರ್ದುದು
ಬಾಗಿದೆಡೆ ಮಾರುತ್ತಲಿದ್ದರು ಸಕಲ ವಸ್ತುಗಳ ||
ಸಾಗೆ ನಾಲಕು ಮೈಲು ದೂರದಿ
ಬೇಗೆ ದಾರಿಯ ಹೋಕರೆಲ್ಲರ
ನೀಗೆ ಕಟ್ಟಿದ ಬಾವಿಯಿರ್ಪುದು ಸೂಳೆವೆಸರಿನಲಿ || ೮ ||

ಕಮಲಪುರದಾ ಹತ್ತಿರದಲೊಂ –
ದು ಮಡುವಿರ್ಪುದು ಬದುವ ಬದಿಯಲಿ
ವಿಮಲ ನೀರಲಿ ಮೀನುಗಳು ಮತ್ತಿತರ ಜಲಜಗಳು ||
ಅಮರಿಸಿದುದಾ ರಾಯ ಕಾಲುವೆ
ಗಮಿಸಿ ತುಂಗೆಯ, ಮಡುವ ಮಡಿಲಿಗೆ
ಸಮದಿ ನೀರಾವರಿಯು ಐನೂರೆಕರೆಗಳ ಬೆಳೆಗೆ || ೯ ||

ಗುಡಿಯದದು ಪಟ್ಟಾಭಿರಾಮನ
ನಡೆಯಲರ್ಧದ ಮೈಲು ಪೂರ್ವಕೆ
ಕಡೆಗೆ ಪೋಳಿಗ ಕೋಟೆಯದು ಕಾಣ್ ಚೂರು ಪಾರುಗಳು ||
ಎಡಕೆ ಸಾಗುವ ಹಂಪೆ ರಸ್ತೆಯ
ಕಡೆಗೆ ನಡೆದರೆ ಬಹಳ ಚೋದಗ
ಗುಡಿಗಳೂ ಗೋಪುರಗಳೂ ಕಟ್ಟಡಗಳಟ್ಟಗಳು || ೧೦ ||

[ಇನ್ನೂ ಮುಂದುವರಿಯಲಿದೆ … :-)]

– ರಾಮಚಂದ್ರ

ಧನುರ್ಭಂಗ

ಅದು ಮಹಾಸಭೆ – ಸೀತಾ ಸ್ವಯಂವರಾರ್ಥ

ಅಲ್ಲಿಸೇರಿಹರ್ – ಫಳಫಳಹೊಳೆವ ಭೂಷ

ಣಂಗಳ ಖಂಡಖಂಡಾತರದ ದೊರೆಗಳು

ಶಿವಧನುರ್ಭಂಗಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿದವರು

ಸಾಲುಗಳನ್ನು ತಿದ್ದಿಮಹಿಪಾಲರು ಸ್ವರ್ಣಸುಪೀಠವೇರಿರಲ್

ಸೇರಿದವೆಲ್ಲ ದೃಷ್ಟಿ ನಯನಂಗಳ ಶೋಭಿಪ ದೊಡ್ಡಬಿಲ್ಗೆ, ಶೃಂ

ಗಾರ ಮಧೂಕಮಾಲಿಕೆಯು ಕೈಲಿರೆ ಜಾನಕಿಯನ್ನು ನೋಡಿ ಬಾ

ಯೂರಿತು ಕಂಡಭೂಪರಿಗೆ ತಂದೆಯ ಪಕ್ಕಕುಮಾರಿ ನಿಂತಿರಲ್

ಆಕೆಯ ಕಣ್ಗಳಲ್ಲಿ ನೆರೆಸೂಸುವುದುಜ್ವಲ ದಿವ್ಯದೀಪ್ತಿ ಮು-

ಲ್ಲೋಕಗಳಾಳ್ವ ರಾಜಸವು ತಾನೊದಗಲ್ – ರಘುರಾಮಮೂರ್ತಿ ತಾ

ನಾಕೃತಿಗೊಂಡ ವೀರರಸದಂತೆ ಮುನೀಂದ್ರನ ಹಿಂದೆ ನಿಂತ ನಾ

ಜೂಕಿನ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿ ಸಹಜಾತನ ಕೂಡಿ ಮನೋಭಿರಾಮನೊಲ್

“ಸ್ವಾಗತವೈ ಸ್ವಯಂವರ ಸಮಾಗತ ರಾಜಕುಮಾರ ಧೀರರೇ

ಆಗಮನಕ್ಕೆದಲ್ಹೃದಿ ಪ್ರಹರ್ಷ ಪರಿಫ್ಲುತವಾಯ್ತು – ಈ ಧನು

ರ್ಯಾಗದಿ ಸಾಂಬಕಾರ್ಮುಕವ ನೆತ್ತುತಕಟ್ಟುವ ನಾವನಾ ಮಹಾ

ಭಾಗನಿಗರ್ಧಭಾಗಿನಿಯ ಮಾಳ್ಪೆನು ಮತ್ಸುತೆಯಂಸಭಾಮುಖಂ”

ಎನುತಲಿ ಮೈಥಿಲೇಂದ್ರ ನಿಜಪೀಠಕೆ ಸಾರ್ದಿರೆ ಹಸ್ತತಾಡನ

ಧ್ವನಿ ಮುಗಿಲೇರಿರಲ್, ನತಮುಖೀ ಮುಖಪದ್ಮವ ನೋಡಲೋಡುತಲ್

ತಣಿಯೆ ನರೇಂದ್ರಪುತ್ರರ ಸತೃಷ್ಣ ವಿಲೋಕನ ಭೃಂಗಪಂಕ್ತಿ, ಝ-

ಲ್ಲೆನಲೆದೆ ಮೈಯದೆಲ್ಲ ಪುಲಕಂ ಮಿಥಿಲಾಪುರಿ ಮುದ್ದುಪುತ್ರಿಗಂ

ಮದಗಜವಪೋಲ್ವ ರಾಜಕುಮಾರಜಟ್ಟಿಗಳು

ಬಲವಂತರೆಷ್ಟೊಜನರೆದ್ದುನಿಂತರು ತುಡುಕೆ

ಶಿವಧನುರ್ಭಂಗ ಬಿಡಿ ಶೃಂಗಭಂಗವದಾಯ್ತು

ಸೋತರು, ಸಮಸ್ತ ಸಭ್ಯ ಸಮಕ್ಷದಲ್ಲಿಯೇ

ಮುನಿ ನಸುನಕ್ಕು ತನ್ನ ಪ್ರಿಯಶಿಷ್ಯನ ನೋಡೆ ಸರಾಗದಿಂ ಶರಾ

ಸನವನು ತಮ್ಮನಿಂಗೊಸಗಿ ಸೀತೆಯ ನೋಡುತಲೋರೆನೋಟದೊಳ್

ವಿನಮಿತನಾಗಿ ವಂದಿಸುತ ಮೌನಿಯ, ಸಿಂಹಕಿಶೋರದಂತೆ ತ

ದ್ಧನುವನುಸಾರೆ ರಾಜರುಗಳಚ್ಚರಿಯಿಂದೆವೆಯಿಕ್ಕದೀಕ್ಷಿಸಲ್

“ಫೆಳ್ಳೆ”ನಲು ಬಿಲ್ಲು, ಗಂಟೆಗಳು “ಘಲ್ಲೆ” ನುತಿರೆ, “ಗು

ಭಿಲ್ಲೆ”ನಲು ರಾಜರೆದೆಗಳು, ಜಾನಕೀದೇಹ

“ಝಲ್ಲೆ” ನುತ ಪುಲಗಗೊಳಲೊಂದೆನಿಮಿಷದೊಳಗಾ

ಯ್ತಿಲ್ಲಿ ನಯ,ಜಯವು,ಭಯ,ವಿಸ್ಮಯಗಳೆಲ್ಲವುಂ

ನಾಚಿಕೆಯಭಾರದಿಂ ಶಿರವಬಗ್ಗಿಸಿದಳೊ

ಬ್ಬಳೆಸೀತೆಯಲ್ಲ ಕ್ಷಿತಿಪತಿಗಳೆಲ್ಲರು ಜೊತೆಗೆ

ಪೂಮಳೆಗರೆದವರು ಸುಮಂಗಲಿಯರಷ್ಟಲ್ಲ

ದೇವತಾ ಗ್ರಾಮಣಿಗಳೊಡನೆ ಮೇಲ್ನೆರೆದು

ಲಕ್ಷ್ಮಿಯೊಲುಸೀತಾಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ಶ್ರೀವಿಜಯ

ಲಕ್ಷ್ಮಿಯಿಂಶ್ಯಾಮನಿಗೆ ಗೃಹಲಕ್ಷ್ಮಿಯಾದಳ್

ಭರತ ಜನಯಿತ್ರಿ ಯಳ್ತಿಯಬಾಷ್ಪಜಲದಲ್ಲಿ

ಅತಿ ವೈಭವದೊಳಾಯ್ತು ಸೀತಾವಿವಾಹ

(ಮೂಲ:ಡಾ. ಕರುಣಶ್ರೀ : “ಉದಯಶ್ರೀ” ಭಾಗ – ೧)