’ಗಗನದ’ ಮತ್ತು ’ಗಗನದಾ’ಗಳನ್ನು ಸಮಾನಾರ್ಥಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗದು. ಗಗನದಾ = ಗಗನದ+ಆ. ಇಲ್ಲಿ ’ಆ’ ಎಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ತೋರಿಸಲು ಸಂದರ್ಭವಿಲ್ಲ.
ಪೂರ್ವಾರ್ಧವು ಮರವನ್ನು ಸಂಬೋಧಿಸಿ ಹೇಳಿದ ಮಾತು; ಉತ್ತರರ್ಧವು ಸಮಾರೋಪವಾಕ್ಯ.
(ಸಿಲುಕಿದುರು…. Typo)
ತಾತ್ಪರ್ಯ – ಪನ್ನತ ( ಧೀರ ) ವೃಕ್ಷಗಳು ಬಿಸಿಲು ಮಳೆ ಮೊದಲಾದ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಸಹಿಸುತ್ತಾ ಸಜ್ಜನ-ದುರ್ಜನರೆಂಬ ಭೇದವಿಲ್ಲದೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ರಸಾರ್ದ್ರವಾದ ನೆರಳನ್ನಿತ್ತು ಉಪಕರಿಸುತ್ತವೆ. ಇವೇ ನಿಜವಾದ ರತ್ನಗಳು. ಭೂಮಿವಾಸಿಗಳಾದ ಮನುಷ್ಯರ ಭಾಗ್ಯವೇ ಈ ವೃಕ್ಷಗಳ ಉತ್ಪತ್ತಿಗೆ ಬೀಜವೆಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ.
Fortunately you have spared the fruit and chosen to tell us about the leaves of the coconut tree!
ಪುಣ್ಯಮೆಂಬೆನು! ಪರ್ಣವರ್ಣನೆ ಗೈಯದಿರ್ದೊಡೆ ನೀವು ಪ್ರಾ-
ಮಾಣ್ಯಮಾಗ ಕುಷಾಕು(ಕೋತಿ)ವಾಗ್ವುದು ಹಣ್ಣ ಕೊತ್ತುತೆ ತಿನ್ನುವಾ| 🙂
ನೆರಳನೀಡುತಲಿರ್ಪೆ ಬಿಸಿಲ ಬನ್ನವ ಸಹಿಸೆ
ಪೊರೆಯುತಿಹೆ ಗಗನದಾ ಪಕ್ಕಿಗಳನು|
ನರನಹಿಂಸೆಗೆ ಸಿಲುಕಿದುರುಮಳುಕದಾ ಹೊಂಗೆ
ಮರದಸಂಪನ್ನವೆಲ್ಲಿಯು ಮೊಳಗಲಿ|
’ಗಗನದ’ ಮತ್ತು ’ಗಗನದಾ’ಗಳನ್ನು ಸಮಾನಾರ್ಥಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗದು. ಗಗನದಾ = ಗಗನದ+ಆ. ಇಲ್ಲಿ ’ಆ’ ಎಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ತೋರಿಸಲು ಸಂದರ್ಭವಿಲ್ಲ.
ಪೂರ್ವಾರ್ಧವು ಮರವನ್ನು ಸಂಬೋಧಿಸಿ ಹೇಳಿದ ಮಾತು; ಉತ್ತರರ್ಧವು ಸಮಾರೋಪವಾಕ್ಯ.
(ಸಿಲುಕಿದುರು…. Typo)
ಹೀಗೊಂದು ಸವರಣೆ:
ನೆರಳ ನೀಡುವುದೆಮಗೆ ಬಿಸಿಲ ಬನ್ನವ ಕಳೆದು,
ಪೊರೆದಿಹುದು ಗಗನಗಾಮಿಗಳನೆಂದುಂ|
ಕೊರಗದಿದೆ ನರನ ಘರ್ಷಣೆಗೆಂದುಮೀ ಹೊಂಗೆ-
ಮರದ ಸಂಪನ್ನತೆಯು ಮೊಳಗಲೆಲ್ಲು||
Thanks for the corrections 🙂
विहङ्गाहिबन्धुं मृगैः पूज्यमानं
प्रयाणे नराणां विपन्नाशकं तं।
गणेशेन तुल्यं सुपीनं मनोज्ञं
सृतेः पार्श्वतो वर्तमानं नमामि॥
[मार्गपार्श्ववर्तिनं वृक्षं नमामीति।]
हा हन्त। उपरि run-मुद्रणं न कृतम्।
विहङ्गाहिबन्धुं मृगैः पूज्यमानं
प्रयाणे विहारं मनोरञ्जकं तम्।
गणेशेन तुल्यं विपन्नाशकत्वात्
सृतेः पार्श्वतो वर्तमानं नमामि॥
विस्मृत्य मुद्रणं कर्तुं ’रन्’शब्दममुथा भवान्।
धावन्नागतवान् किं भो विश्वास वासुकिप्रसूः॥
——-
ದತ್ತಶಬ್ದಂಗಳನ್ತ್ಯಂ ಕೇಳ್ ’ತ’ವರ್ಗಾಕ್ಷರಮಲ್ಲಮೇಂ?
ಒತ್ತರಿಟ್ಟು ’ವಿಪನ್ನಾ’-’ಬನ್ಧು’ಮಿನ್ನು ಚ-ಟ-ವರ್ಗಣಂ!
ಚವರ್ಗ> रञ्जकं. ಟವರ್ಗ> गणेशेन 🙂
(ಚಾಟುಪದ್ಯವಾದ್ದರಿಂದ, ಪ್ರಾಸಹ್ರಾಸ ಹಾಗೂ ಯತಿ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯನ್ನು ಮನ್ನಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೋರಿಕೆ)
साधु, सोऽयं दोषो वर्तते मत्पूरणे 🙂
ಬನ್ನಗಳಂ ಕರಂ ಸಹಿಸುತುಂ ಬಿಸಿಲಿಂ ಮಳೆಯಿಂದುಮೆಂದಿಗುಂ
ಗನ್ನಿಗರಿಂಗುಮೊಲ್ಮೆಬಗೆಯಿಂ ಕುಡುತುಂ ನೆಳಲಂ ರಸಾರ್ದ್ರಮಂ |
ಪನ್ನತಗಳ್ ಮರಂಗಳುರೆ ಕಾರುಣಭಾವದಿನಿರ್ದು ಸತ್ಯದೊಳ್
ರನ್ನಗಳಲ್ತೆ ಭೂಮಿಭವಭಾಗ್ಯಮೆ ಬೀಜಮಿವಕ್ಕಮೆಂಬೆನಾಂ ||
ಗನ್ನಿಗರು = ಮೋಸಗಾರರು.
ತಾತ್ಪರ್ಯ – ಪನ್ನತ ( ಧೀರ ) ವೃಕ್ಷಗಳು ಬಿಸಿಲು ಮಳೆ ಮೊದಲಾದ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಸಹಿಸುತ್ತಾ ಸಜ್ಜನ-ದುರ್ಜನರೆಂಬ ಭೇದವಿಲ್ಲದೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ರಸಾರ್ದ್ರವಾದ ನೆರಳನ್ನಿತ್ತು ಉಪಕರಿಸುತ್ತವೆ. ಇವೇ ನಿಜವಾದ ರತ್ನಗಳು. ಭೂಮಿವಾಸಿಗಳಾದ ಮನುಷ್ಯರ ಭಾಗ್ಯವೇ ಈ ವೃಕ್ಷಗಳ ಉತ್ಪತ್ತಿಗೆ ಬೀಜವೆಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ.
ಮನೆಯಂಗಳವನೆ ಬನ ಗೈವ ಚೂತತರು ತಾಂ
ಮನದ ತಂಪನಗುರಿಸೆ ಸಹಕರಿಸದೇಂ?
ಇನಿಸು ಗುಂಗ ನವಗಬ್ಬಕೆನೆ ಬಸಿದೀವ ಮಿಡಿ,
ಬನಿದು ಕಳಿಗುಂ ಚಿನ್ನ-ರನ್ನರ್ಗೆನೆ!
A working woman is unable to tie her infant daughter’s plait daily. So she gets the child’s hair bobbed. This resembles a trimmed fence shrub.
ಬನ – garden
ಅಜಗನ್ಧಿಕಾ – a shrub
ವಾಟ – fence
ಗ್ರಂಥನ – ಹೆಣೆಯುವುದು
ಪುಷ್ಪಿತಾಗ್ರ|| ಬನಗಳೊಳು ವಿಭಕ್ತಗೊಳ್ಳುತೆಂತೋ
ಕೊನರಜಗನ್ಧಿಕ ವಾಟಮಿಂತುಮಾಯ್ತಯ್|
ವನಿತೆಯು ವಪನಂ ಮಗಳ್ಗೆ ಗೈದೊಲ್
ದಿನದಿನಮುಂ ಜಡೆಯನ್ನೆ ಗ್ರಂಥಗೈವಳ್?|
ಕೀಲಾಲಕ್ಕೆಣೆಯಪ್ಪ ಪಣ್ ಪನಸವಂ ವೃಕ್ಷಂ ಸದಾ ನೀಡಲುಂ
ಶಾಲಾಯಾಸವದೂರಕಟ್ಟುತಣುಗನ್ ತಿಂಬನ್ ಮಹಾಮೋದದಿಂ
ಸೋಲುಣ್ಣಂ ಸವಿಯುಂಡ ಜಾಣನಿದರಾ ಶೂರನ್ ದಿಟಂ ಭೂಮಿಯೊಳ್,
ಕೋಲಂತಾಗಲಿದುಂ ಕಲಾಭವನಕಂ, ಸತ್ತೀವುದೈ ಧಾರ್ಡ್ಯವಂ
ಕೀಲಾಲ=ಅಮೃತ
ಕೋಲು=ಬೆನ್ನ ಕೋಲು(ಕಟ್ಟಿಗೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ಬಳಸುವದರಿಂದ 🙂 )
ಕೋಲಂ(ಳಂ)ತಾಗು= ಸಹಾಯವಾಗು
ನಿಜಮೇ ನೀಮೆನುಮೀ ವಚಂ ಭುವನದೊಳ್| ಕಂಡಿರ್ಪೆವೆಲ್ಲೆಲ್ಲು ನಾಂ
(ಇಹದಿಂ) ಬಿಜಯಂಗೈದೊಡಮಲ್ಲಮೇಂ ಕವಿವರರ್| ಸಂಭಾವಿತರ್ ವಿಶ್ವದೊಳ್ 🙂
ತಿಳಿದಿಲ್ಲವಲ್ಲ, ಪ್ರಸಾದ್.
’ಸತ್ತು ಈವುದೈ ದಾರ್ಢ್ಯಮಂ’ ಎಂದಿರುವಿರಿ. ಹೌದು, ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಕವಿಗಳೆಲ್ಲ ಅವರ ಕಾಲವಾದಮೇಲೆಯೇ ಪ್ರಖ್ಯಾತರಾಗುವುದು ಎಂದು ಆ ಪದ್ಯದ ತಾತ್ಪರ್ಯ.
|| ಮಲ್ಲಿಕಾಮಾಲಾ ವೃತ್ತ, ಉಪಮಾಲಂಕಾರ ||
ರನ್ನದಂತೆಯೆ ರಾಜಿಸುತ್ತಿರೆ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷದ ಸೋಗೆಗಳ್,
ಪನ್ನಗಂ ಪೆಡೆಯೆತ್ತಿದೊಲ್ ಮೆರೆಯುತ್ತೆ,ಬಳ್ಕುತೆ ಮಾಟದಿಂ,|
ಚೆನ್ನಮಲ್ತೆಲೆ ಬಾಗುತುಂ ತೊನೆಯುತ್ತೆ ನಾಟ್ಯಮನಾಡೆ ತಾಂ,
ಬನ್ನಮಿಲ್ಲದೆ ಪಕ್ಕಿಗಳ್ ಗಗನಕ್ಕೆ ಪಾರ್ದಿರೆ ಕುಳ್ಳಿರಲ್ ||
Fortunately you have spared the fruit and chosen to tell us about the leaves of the coconut tree!
ಪುಣ್ಯಮೆಂಬೆನು! ಪರ್ಣವರ್ಣನೆ ಗೈಯದಿರ್ದೊಡೆ ನೀವು ಪ್ರಾ-
ಮಾಣ್ಯಮಾಗ ಕುಷಾಕು(ಕೋತಿ)ವಾಗ್ವುದು ಹಣ್ಣ ಕೊತ್ತುತೆ ತಿನ್ನುವಾ| 🙂
ಧನ್ಯವಾದಗಳು ಪ್ರಸಾದರೆ. 🙂
स्थाणुना मारनाराचम् भूषार्थम् चम्पकम् धृतम् ||
यद्गन्धबन्धमोहेन तिष्ठन्ते पन्नगा नगाः ॥
सुन्दरं पूरणम्। स्थाधातुः परस्मैपदी। तिष्ठन्तीति स्यात्। नगशब्देन कोऽभिप्रेतः?
नग – न गच्छन्ति इति
चम्पकगन्धमोहिता पन्नगा अन्यत्र न गच्छन्ति इति मया अभिप्रेतः | अत: शन्कर: चम्पकम धरति |
पन्नगैश्च पन्नगारिभिश् च पूजितं वटं
यात्रिकातपत्रभूतबन्धुरं हि सुन्दरम्।
मन्दवेगगन्धवाहसङ्गतं प्रमोदकं
नैकजीविशर्मणे दृढव्रतं नमाम्यहम्॥
हि सुन्दरम् -> धुरन्धरम्