ಬ್ರಹ್ಮಗಣವು ಶ್ರಾವ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕುಮಾತ್ರೆಗಳಷ್ಟಿರಬೇಕು. ಹಾಗಾಗಿ ದೃಶ್ಯರೂಪದಲ್ಲೂ ನಾಲ್ಕುಮಾತ್ರೆಗಳಿರುವ ಶಬ್ದವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡೆ. ಪೋಗೊ ಎಂದು ಲೇಖಿಸಿದರೂ ಪೋಗೊಽ (=ಪೋಗೋ) ಎಂದೇ ಉಚ್ಚರಿಸುತ್ತೇವಲ್ಲವೆ? ಈ ಗೀತಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಇನ್ನಷ್ಟು ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳಿವೆ: ಟೆಯ ಕದ್, ದಾತಂ & ನಡಿಯೋ. ನಾನು ಸೀಸವನ್ನು ಮಾತ್ರಾಸೀಸವಾಗಿಯೂ ಗೀತಿಯನ್ನು ಅಂಶವಾಗಿಯೂ ರಚಿಸುತ್ತೇನೆ; ಸೀಸಪದ್ಯ ಹಾಗೂ ಅನುಷ್ಟುಭ್‍ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಸವನ್ನು ಪಾಲಿಸುವುದಿಲ್ಲ.
Mnemonic: ’ರಥೋದ್ಧತ’ದ ಎರಡು ಪೂರ್ವಾಂತ್ಯ (penultimate) ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಅದಲುಬದಲಾಗಿಸಿದರೆ ’ಸ್ವಾಗತ’ವಾಗುತ್ತದೆ. ಇವೆರಡರ:
(೧) ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಲಘುಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿದರೆ ಅವು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಮಂಜುಭಾಷಿಣಿ ಮತ್ತು ಕಲಹಂಸಗಳಾಗುತ್ತವೆ.
(೨) ಮೊದಲ ಅಕ್ಷರವನ್ನು ಒಡೆದರೆ (ಎರಡು ಲಘುಗಳನ್ನಾಗಿಸಿದರೆ) ಅವು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಮತ್ತಕೋಕಿಲ (ಅಥವಾ ಪ್ರಿಯಂವದಾ) ಮತ್ತು ದ್ರುತಪದಗಳಾಗುತ್ತವೆ.
ತಿಂದೊಡನೆಯೇ ಒಗರನ್ನೂ,ನೀರಿನ ಜತೆ ಸೇರಿದಾಗ ಸವಿರುಚಿಯನ್ನೂ,ಸ್ತುತಿಸಿದಾಗ ಆಯ=ಸಂಪತ್ತನ್ನೂ(ಆದಿಶಂಕರರಿಗೆ ನೆಲ್ಲಿಕಾಯಿ ಭಿಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಸಿಕ್ಕಾಗ ಅವರು ಕನಕಧಾರಾ ಸ್ತೋತ್ರವನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದು), ತಿಂದ ಭಕ್ತಸಮೂಹಕ್ಕೆ ತನ್ನ ಔಷಧೀಯ ಗುಣಗಳ ಮೂಲಕ(ನೆಲ್ಲಿಯು ದೇವಾಸುರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಗೆ ಬಿದ್ದ ಅಮೃತದ ಹನಿಗಳಿಂದಾದದ್ದು ಎನ್ನುವುದೊಂದು ಕತೆ) ಆಯುಷ್ಯವನ್ನೂ ನೆಲ್ಲಿಯರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ನಾರಾಯಣನು ನೀಡುತ್ತಾನೆ ಎನ್ನುವ ಪ್ರಯತ್ನ.
ಸೀಸ|| “ಆಶೀರ್ವದಿಸಿರಿ ನಾಗಾ ಬಾಬ” ಎನ್ನುತ್ತೆ ಸಾಷ್ಟಾಂಗವೆರಗಿದೆನು ದಾರಿಗಡ್ಡಂ
ಸಂಗಮದೆ ಮಿಂದು (ಕುಂಭ)ಮೇಳದೆಡೆ ಪೊರಟಿದ್ದ ಸನ್ಯಾಸಿಯೊಬ್ಬಗೆ, ಕೊಸರಿಕೊಂಡನಾತಂ|
ಬೆಂಬಿಡದೆ ಸಾರುತವನನ್ನು ತಡೆತಡೆದು ಬೇಡಿರ್ದೊಡಾಶೀರ್ವಾದಮಂ ದೂಡಿದಂ
ಕಡೆಗೊಮ್ಮೆ ಬಿಗಿಹಿಡಿಯುತವನ ಪಾದವನೆಂದೆ “ಪೋಗೆನಾಂ ಹರಸದಿರ್ದೊಡಮೀಗ ನೀಂ”||
’ಬಾಬ’ ಉವಾಚ:
ತೇಟಗೀತಿ|| ಪೋಗೋ ಪೋಗೆಲೋ ಕಾಡದೆ ನನ್ನನಿಂದು
ಸ್ನಾನಗೈವಾಗಲೆನ್ನ ಬಟ್ಟೆಯ ಕದ್ದಾತಂ|
ಕುಂಭಿಪಾಕದೊಳ್ ಬೇಯಲಿ ನಗ್ನವಾಗಿ
ನನ್ನ ಸಂಕಟ ನನಗಿಂತು ನಡಿಯೋ ನೀನು||
ನಮಸ್ತೇ ಸರ್
ತೇಟಗೀತಿಯ ಮೊದಲ ಪದ ಪೋಗೊ ಎಂದಿರಬೇಕಿತ್ತಲ್ಲವೇ ಸರ್ (ಪೋಗೋ ಎಂದಿದೆ.)
ಬ್ರಹ್ಮಗಣವು ಶ್ರಾವ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕುಮಾತ್ರೆಗಳಷ್ಟಿರಬೇಕು. ಹಾಗಾಗಿ ದೃಶ್ಯರೂಪದಲ್ಲೂ ನಾಲ್ಕುಮಾತ್ರೆಗಳಿರುವ ಶಬ್ದವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡೆ. ಪೋಗೊ ಎಂದು ಲೇಖಿಸಿದರೂ ಪೋಗೊಽ (=ಪೋಗೋ) ಎಂದೇ ಉಚ್ಚರಿಸುತ್ತೇವಲ್ಲವೆ? ಈ ಗೀತಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಇನ್ನಷ್ಟು ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳಿವೆ: ಟೆಯ ಕದ್, ದಾತಂ & ನಡಿಯೋ. ನಾನು ಸೀಸವನ್ನು ಮಾತ್ರಾಸೀಸವಾಗಿಯೂ ಗೀತಿಯನ್ನು ಅಂಶವಾಗಿಯೂ ರಚಿಸುತ್ತೇನೆ; ಸೀಸಪದ್ಯ ಹಾಗೂ ಅನುಷ್ಟುಭ್‍ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಸವನ್ನು ಪಾಲಿಸುವುದಿಲ್ಲ.
ಮಂಜುಭಾಷಿಣಿ|| ನರಮಾತೆಯಂತೆವೊಲೆ ಭೂಮಿಮಾತೆಯಂ-
ಕುರಿಸಲ್ಕಮಾಸರೆಯನಿತ್ತು ಬೀಜಕಂ|
ತ್ವರೆಯಿಂದೆ ವೃದ್ಧಿಗೊಳಲಾಗದಂತೆ ವೋಲ್
ಕರದಿಂದೆ ಗಟ್ಟಿಪಿಡಿವಳ್ ಪ್ರಕಾಂಡಮಂ|| (ಪ್ರಕಾಂಡ=stem)
ರಥೋದ್ಧತ|| ಲೋಭಕಾಗಿ ಸುತ-ಮಾತೆಯಂ ವಲಂ
ಕ್ಷೋಭೆಯಂ ಬಗೆದು ಬೇರ್ಪಡಿಪ್ಪವೊಲ್|
ಲಾಭಕಾಗಿ ಸಸಿಯಂ ಪ್ರವರ್ಧಿಸಲ್
ಶೋಭೆಯಿಂ ನೆಲದೆ ಪಾತಿಗೈಯುವರ್||
Mnemonic: ’ರಥೋದ್ಧತ’ದ ಎರಡು ಪೂರ್ವಾಂತ್ಯ (penultimate) ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಅದಲುಬದಲಾಗಿಸಿದರೆ ’ಸ್ವಾಗತ’ವಾಗುತ್ತದೆ. ಇವೆರಡರ:
(೧) ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಲಘುಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿದರೆ ಅವು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಮಂಜುಭಾಷಿಣಿ ಮತ್ತು ಕಲಹಂಸಗಳಾಗುತ್ತವೆ.
(೨) ಮೊದಲ ಅಕ್ಷರವನ್ನು ಒಡೆದರೆ (ಎರಡು ಲಘುಗಳನ್ನಾಗಿಸಿದರೆ) ಅವು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಮತ್ತಕೋಕಿಲ (ಅಥವಾ ಪ್ರಿಯಂವದಾ) ಮತ್ತು ದ್ರುತಪದಗಳಾಗುತ್ತವೆ.
ವೈದ್ಯದೊಳ್ ನೆಲ್ಲಿಯು ರಸಾಯನವು ತಿಳಿಯೆಯೇಂ
ಖಾದ್ಯವದು ಸರ್ವಥಾ, ಇರಲಂತದು|
ಚೋದ್ಯಮಿದು ಸಾಕೆನಗೆ, ಜಗಿದರ್ಧ ನೆಲ್ಲಿಯನು
ಉದ್ಯುಕ್ತನಾಗುವುದು ನೀರ ಕುಡಿಯಲ್||
ನಮಸ್ತೇ ಸರ್.
ತೇಟಗೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪೋಗೋ ಎಂಬುದು ಪೋಗೊ ಎಂದಿರಬೇಕಿತ್ತಲ್ಲವೇ ಸರ್!?!
ಬಾಯಂ ಪೊಕ್ಕೊಡನೊಗರಂ
ತೋಯದ ಜತೆಯಾದೊಡಿತ್ತು ಸವಿರುಚಿಯಂ ನೀ
ನಾಯವನೀಯುತೆ ನುತಿಪ
ರ್ಗಾಯುವನೀಯುವೆಯೊ ತಿಂದ ಭಕ್ತಚಯಕ್ಕಂ
ತಿಂದೊಡನೆಯೇ ಒಗರನ್ನೂ,ನೀರಿನ ಜತೆ ಸೇರಿದಾಗ ಸವಿರುಚಿಯನ್ನೂ,ಸ್ತುತಿಸಿದಾಗ ಆಯ=ಸಂಪತ್ತನ್ನೂ(ಆದಿಶಂಕರರಿಗೆ ನೆಲ್ಲಿಕಾಯಿ ಭಿಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಸಿಕ್ಕಾಗ ಅವರು ಕನಕಧಾರಾ ಸ್ತೋತ್ರವನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದು), ತಿಂದ ಭಕ್ತಸಮೂಹಕ್ಕೆ ತನ್ನ ಔಷಧೀಯ ಗುಣಗಳ ಮೂಲಕ(ನೆಲ್ಲಿಯು ದೇವಾಸುರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಗೆ ಬಿದ್ದ ಅಮೃತದ ಹನಿಗಳಿಂದಾದದ್ದು ಎನ್ನುವುದೊಂದು ಕತೆ) ಆಯುಷ್ಯವನ್ನೂ ನೆಲ್ಲಿಯರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ನಾರಾಯಣನು ನೀಡುತ್ತಾನೆ ಎನ್ನುವ ಪ್ರಯತ್ನ.
’ಆಯ’ಶಬ್ದದ ವಿವರಣೆಯಲ್ಲಿ ’ಭಿಕ್ಷೆ’ಶಬ್ದವನ್ನು ಬಳಸಿದ್ದೀರಿ. ’ಆಯ’ ಎಂದರೆ ’ಆಯ್ಕೊಂಡು ತಿನ್ನೋದು’ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದರೂ ಹೌದೇನೋ ಎಂದು ಗ್ರಹಿಸುತ್ತಿದ್ದೆವು 🙁
ಇಲ್ಲಿ ಭಿಕ್ಷೆ(ದಾನ)ಯಿತ್ತವರಿಗೇ ಸಂಪತ್ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾದದ್ದು. ಆಯ್ಕೊಂಡು ತಿಂದ ಸಂಪತ್ತು ಅಶಾಶ್ವತವೇ(ಅರವತ್ತು ವರ್ಷ ನಮ್ಮನ್ನಾಳಿದವರ ಈಗಿನ ಸ್ಥಿತಿ ನೋಡಿದ್ರೆ ಗೊತ್ತಾಗೋದಿಲ್ವೆ)
ಹೀಗೊಂದು ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಪದ್ಯ !!
ಅಡಗಿರ್ಪ ಬೀಜಮದು ನೆಲ-
ದಡಿಯಿಂ ಮೊಳೆತು ಗಿಡಮಾಗೆ, ಕಾಂಡದ ಸುತ್ತುಂ
ಮಡಿಯದುಂ ದುಂಡಗಿನ, ನಡು
ಬುಡಕಂ ಕ್ಷೇತ್ರಫಲಮೀವ ಪಾತಿಯ ಪಾತ್ರಂ ||
* ಕ್ಷೇತ್ರಫಲ = ವಿಸ್ತೀರ್ಣ / ನೆಲದ ಲಾಭ